Фрунзик Мкртчян "Солдат и слон"Художественному фильму «Солдат и слон», в котором главную роль – доброго и мужественного воина сыграл несравненный Фрунзик Мкртчян, в марте исполнилось 45 лет. И несмотря на столь солидный возраст эта картина, хотя и редко ее показывают на телеэкранах, а о широком экране речь вовсе не идет, до сих пор трогает за тонкие струны души тех, кто ее смотрит. К сожалению, сейчас таких незатейливых, но глубоких по смыслу, добрых и человечных фильмов не снимают.
Напомним читателям о его содержании. Действие происходит весной 1945 года, когда советская армия с боями продвигалась к Берлину и час Победы был очень близок. В одном из таких ожесточенных боев в пригороде Берлина неожиданно обнаруживают... слона. Никто не знает, откуда он появился. Но по приказу командира стрельба прекращается с обеих сторон. Слона быстро выводят с линии огня, чтобы продолжить бой. А позже, уже в штабе армии выясняется, что слон вместе с другими животными еще в 1942 году из Москвы эшелоном был направлен в Армению, чтобы организовать в Ереване постоянно действующий зоопарк, вопреки тому, что шла война. По дороге эшелон попал под бомбежку. Один из немецких генералов в качестве рождественского подарка сыну отправил слона в Германию. Когда поражение фашистов было неизбежным, немецкий генерал вместе с семьей сбежал из страны, бросив слона на произвол судьбы.
Узнав об этой истории, советский генерал приказывает одному из своих солдат, а им оказался армянин Арменак Гаспарян, роль которого замечательно исполнил Фрунзик Мкртчян, сопроводить слона обратно к месту назначения в Ереван. Но солдат, прошедший всю войну, возмущен: перед самым Берлином ему приказывают ехать в тыл, да еще со слоном! Идет война, люди гибнут, нужны живые силы, а тут – такое... «Что один я – спец по слонам?» - вопрошает он. Но приказ – есть приказ и Арменак серьезно отнесся к своей миссии. Так солдату и слону приходиться преодолевать тяжелый и долгий путь – пеший и железнодорожный в специально выделенном вагоне, через разрушенные города и села, фактически навстречу советским войскам, победоносно рвущимся вперед, но против течения. А при этом еще слона надо кормить, при том что люди сами голодают. Между тем, персонаж Фрунзика, пытаясь раздобыть для слона сена, по ходу разоружает целую группу засевших в засаде немецких стрелков.
Взаимодействия Арменака и слона насыщены трогательными эпизодами, а в общении с другими персонажами фильма раскрывается характер Арменака, его доброта, отзывчивость души, в том числе и в эпизоде, когда Арменак "отвоевал" большую охапку сена для слона у немцев...
Поначалу фильм кажется неправдободобным. Но интересно, что он основан на реальных событиях. Конечно, готовя этот материал, хотелось бы побеседовать с его авторами и разузнать о подробностях и трудностях съемок, все-таки работа со слоном, хотя и дрессированным – не легкое дело для режиссера и съемочной группы. К сожалению, многих авторов картины – режиссера Дмитрия Кесаянца, сценариста Эдуарда Акопова, кстати, автора сценариев к фильмам «Будьте моим мужем», «Человек с бульвара Капуцинов» и других, Фрунзика Мкртчяна, оператора Левона Атоянца, композитора Юрия Арутюняна и других уже нет с нами. А потому пришлось познакомиться с архивными материалами ленты. И вот, что о фильме говорил в своем интервью журналу «Советский экран» Дмитрий Кесаянц: «Я никогда не поверил бы в подлинность подобной истории, если бы однажды мне не пришлось увидеть документы, ясно свидетельствовавшие, что в этом невероятном на первый взгляд сюжете все — правда.
Фрунзик Мкртчян "Солдат и слон"Нам со сценаристом Эдуардом Акоповым захотелось рассказать эту историю — такую удивительную, бесхитростную и поучительную. Главную роль в картине сыграл Мгер Мкртчян. Его герой не производит впечатления этакого бывалого и воинственного человека, которому все нипочем. Вместе с тем в его исполнении рядовой Арменак Гаспарян обладает мужеством, отзывчивостью, готовностью прийти на помощь. Словом, это настоящий человек и настоящий солдат.
Я благодарен актерам, снявшимся у нас в больших и малых ролях — Лайме Штримайтите, Владимиру Пицеку, Вячеславу Рындину, Стапасу Коспаускасу, Валентине Давтян, Игорю Медведеву и другим за их верность общему замыслу фильма.
И, конечно же, все члены съемочной группы признательны замечательным артистам цирка — семье Корниловых, чье искусство мы смогли вполне оценить, когда работали с их подопечным. Слон, «сыгравший» Габуша — так зовут второго главного героя картины,— оказался трудолюбивым, смышленым исполнителем, хотя и с непростым характером...
Долгое путешествие Арменака и Габуша к экрану окончено. Но впереди у них — новый и трудный путь: их ждут встречи со зрителями. С волнением отправляем мы наших героев в эту дорогу, с надеждой и грустью смотрим им вслед».
А вот, что в одном из интервью говорил дрессировщик слонихи.
- Она умница необыкновенная. Фильм "Солдат и слон" о войне. Ранго (так зовут слониху в жизни – Е.Г.) везут на вагонетке, а вокруг взрываются петарды, имитирующие взрывы снарядов. Тут не то что слон, люди испугаются. Но Ранго стояла спокойно и хлопала ушами. Потому что знала, что так надо. А с Фрунзиком у них случилась любовь – он постоянно ее подкармливал и совсем не боялся. Не зря все-таки слоны считаются самыми умными после дельфинов животными.
Интересно, что для Ранго эта роль была далеко не первой. За свою актёрскую карьеру животное приняло участие в более чем в тридцати фильмах. В фильме, о котором речь, слон символизирует мирную жизнь. Не случайно в конце фильма Арменак говорит молоденькому лейтенанту: «Ты думаешь, это просто слон, да? Нет, это новая жизнь, это мир, это смех, это радость! Дети спасибо скажут. Вот что я везу в Ереван!».
Фрунзик Мкртчян "Солдат и слон"Архивные материалы свидетельствуют, что, когда Дмитрий Кесаянц закончил пробные съемки, он долгое время не мог определиться с исполнителем главного героя – Арменака Гаспаряна, хотя и проб было много. Тогда режиссер решил обратиться за советом к Фрунзику Мкртчяну, кого бы тот посоветовал из актеров, дав ему прочитать сценарий, написанный совместно с Эдуардом Акоповым. На следующий день, прочитав сценарий, Фрунзик заявил режиссеру: «Это моя роль, и я сыграю её хорошо». И на самом деле артист сыграл свою роль настолько хорошо, что на ХI Всесоюзном кинофестивале, проходившем в 1978 году в Ереване, он получил Первый приз.
В течение всей работы над картиной на съемочной площадке, благодаря Мкртчяну, постоянно звучали шутки, остроты, смех. А образ Арменака знаменитый актер сделал совершенным, сочным и пластичным с помощью традиционных народных острот, шуток и анекдотов. Рассказывают, что во время съемок, стоя рядом со слоном, Фрунзик с юмором приговаривал: “Наконец есть нос, рядом с которым мне не стыдно”. Кстати, слониху, которую привезли для съемок из Ростовского цирка, сопровождал не только дрессировщик, но и специальный врач и смотритель.
Интересно, что когда Дмитрий Кесаянц предложил экранизировать историю со слоном, на студии "Арменфильм" восприняли идею с недоверием, усомнившись, что она может быть кому-то интересной. Почему слон, а, например, не жираф или тигр? И тогда Кесаянц, объясняя чиновникам, почему надо снимать именно слона, произнес слова, которые потом положил в финал фильма: "Слон - это символ, это образ мирной жизни".
Еще одна интересная деталь, о которой в одном из интервью рассказал оператор фильма Левон Атоянц. Так как в фильме нужно было снимать боевые сцены, то съемочную группу консультировал командующий Балтийского военного округа (съемки проходили в том числе и в Литве), но просто консультаций было недостаточно, нужны были оружие, танки, военная техника. В этом вопросе не было абсолютно никаких проблем: выяснилось, что в свое время командующий был соратником маршала Ованеса Баграмяна, с которым вместе воевал во время войны, а потому делал все возможное, чтобы киношники не нуждались ни в чем.
Режиссер Дмитрий Кесаянц снял поистине эпическое полотно. После премьеры картины в Москве в откликах на фильм российские зрители писали: «Это подлинно христианский фильм». «Иногда думаешь, какой фильм точнее рассказывает о войне – бравурно-постановочный (типа "Солдаты свободы"), жарено-чернушный (типа современных опусов) или вот такой, как "Солдат и слон"? «Более пацифистского фильма я не знаю». «Этот фильм заставляет задуматься, сопереживать, оценивать».

ЕЛЕНА ГАЛОЯН
14 апреля 2022г. ФБ

Печать

robert-matosyan_albert mkrtchyanՓՈՔՐ ՄԻ ՆԱԽԱԲԱՆ
Ալբերտ Մկրտչյանի հետ երկար տարիների ընկերներ ենք եղել: Միասին ուր ասես գնացել ենք: Եվ իր հաջողություններն եմ տեսել, ևՙ բերկրանքը, և ՙ ապրումները:
Ամենադժվարին պահը այն ժամանկ էր , երբ ասում էին , մի տանից երկու տաղանդավոր մարդ չի կարող լիել , ու մեկ էլ կյանքի վերջին շրջանը :
Երկու կարճամետրաժ՝ « Լուսանկար» և « Հուշարձան » ֆիլմերի նկարահանելուց հետո լիամետրաժ կինոնկար տալը երկար ձգձգվեց …Սրտնեղած էր… Ինչպես նշեցի, կես-կատակ, կես-լուրջ պատճառաբանում էին,որ մի տանից երկու տաղանդավոր մարդ չի կարող լինել: Կարճամետրաժների նկարահանումից 5-6 տարի հետո , նոր միայն , Մուշեղ Գալշոյանի սցենարով «Բովտունը» ծնվեց, որն էլ հետագա ֆիլմերի համար Ճանապարհ հարթեց…
Սպիտակում « Մեր մանկության տանգոն » ֆիլմի ցուցադրման և հանդիպման ժամանակ Ֆրունզիկ Մկրտչյանն անկեղծորեն ասաց «Մինչև հիմա ասում էին Ալբերտ Մկրտչյանն է Ֆրունզիկ Մկրտչյանի եղբայրը « Տանգոյից…» հետո կասեն , Ֆրունզիկ Մկրտչյանն է Ալբերտ Մկրտչյանի եղբայրը » : Դա մեծագույն գնահատական էր ևՙ ֆիլմին ևՙ եղբորը…
Սպիտակի « Գարուն» կինոթատրոնի լեփ լեցուն դահլիճը ,որտեղ ներկայացրի ստեղծագործական խմբին, անդադար ծափահարում էր,այս դեպքում արդեն, Ալբերտ և Մհեր Մկրտչյան տաղանդաշատ եղբայրներին …
ԻՆՔՆ ԻՐ ՖԻԼՄԵՐՆ ԷՐ…
Եթե փոքր - ինչ փորփրենք, կտեսնենք, որ լրջմիտ արվեստագետն, ի վերջո, գալիս է իր մանկությունից, սեփական արմատներից: Ալբերտ Մկրտչյանի կինոհենքը նրա մանկության տառապանքներն են, որոնցում սեփական «ես» - ը խառնվելով հանուրի «մենք»-ին՝ դարձել են սցենար ու ֆիլմ: Այս ամենը հավաստելու համար պետք է թվարկել նրա նկարահանած ֆիլմերը. երկու կարճամետրաժ՝ «Լուսանկարը» և «Հուշարձանը», հետո «Բովտուն», «Կյանքի լավագույն կեսը», «Խոշոր շահում», «Հին օրերի երգը», «Մեր մանկության տանգոն», «Շնչառություն», «Ուրախ ավտոբուս» ֆիլմերը և այլն: Կոնկրետ ինձ համար Ալբերտ Մկրտչյան կինոռեժիսորի այս ֆիլմերը հայկական կինոյի չշեղված ճանապարհից են: Հատկապես դրանցից երկուսը՝ «Հին օրերի երգը» և «Մեր մանկության տանգոն», քայլում են հայկինոյի այն ճանապարհով, որով անցել են Հենրիկ Մալյանի ֆիլմերը:
Նա իր առաջին իսկ «Լուսանկար» կարճամետրաժով ասաց, որ սա է իմ քաղաքացիական դիրքորոշումը: Այդ դիրքորոշումը և անցյալը մոռացության չտալու գաղափարը իր շարունակությունն ունեցավ «Հուշարձան» կարճամետրաժում: Այդ ֆիլմերը հիրավի դարձան այն ատաղձը, որի վրա հետագայում խարսխվեց «Հին օրերի երգը» և «Տանգո…» կինոնկարները:
Ալբերտ Մկրտչյանը չէր կարող չնկարահանել տաղանդաշատ արձակագիր Մուշեղ Գալշոյանի «Բովտուն» վեպը: Նրանց երկուսի ծնողներն էլ 1915 թվականի մեծ եղեռնից հրաշքով փրկվածներ էին, ովքեր դեգերելով ՏաճկաՀայաստանից հասել էին ՌուսաՀայաստան: Գալշոյանի վեպի հերոսները նույնպես եղերական կերպարներ են, ինչպես իրենց հայրերը, ովքեր արդեն Արևելյան Հայաստանում քարից հաց էին քամում բառի իսկական իմաստով:
Եվ Մուշեղ Գալշոյանը և Ալբերտ Մկրտչյանն իրենց ծնողներից ժառանգել էին աշխարհի ամենանվիրական բանը` «Էրգրի կորստյան վիշտն ու կարոտը»: Սա արդեն այն դեպքն է, երբ վիպողն ու ռեժիսորը հանդիպել են կամոքն Աստծո, որպեսզի իրենց նախնիների կանչով խոսեն բնօրրանի մասին:
42 տարի առաջ նրա նկարահանած «Կյանքի լավագույն կեսը» ժամանակակից էր և այն տարիներին և խիստ արդիական է նաև այսօր: Եթե փորձենք ֆիլմի ասելիքը ներկայացնել մեկ նախադասությամբ, ապա ոչ ավելի, ոչ պակաս, կինոնկարն այսօրվա օլիգարխիկ հասարակության մասին է: Այո, այո, տասնամյակներ առաջ Ալբերտ Մկրտչյանի նկարահանած այս ֆիլմի հերոս Հայկը (դերակատար՝ Շահում Ղազարյան ) , արդի օլիգարխիայի , մեծահարուստների նախատիպն է, որի տենդենցն ու զարգացումը ձևավորվել են դեռևս 42 տարի առաջ:
Դրամատուրգ Ժորա Հարությունյանի սցենարով 1981 թվականին Ալբերտ Մկրտչյանը նկարահանեց «Խոշոր շահում» կատակերգությունը: Սյուժեն սովորական մի փաստ է: Մարդը վիճակախաղի տոմսով ավտոմեքենա է շահում և այդ շահումը դառնում է նրա հոգեկան ապրումների արտացոլումը: Իր ժամանակին այս ֆիլմն ընդունվեց սովորական՝ համարվեց երիտասարդ ռեժիսորի հերթական գործ: Այսօր, երբ նկարահանումներից տասնամյակներ անց առիթ ես ունենում մեկ անգամ ևս դիտելու, պարզ է դառնում, թե որտեղից է գալիս նրա կինոյի տեսակի տրագիկոմեդիան: Որն իր խորունկ մարմնավորումն է գտել գլխավոր դերակատար Մհեր Մկրտչյանի կերպարում:
«Հին օրերի երգի» թեման գալիս է նրա առաջին «Լուսանկար» կարճամետրաժից: Պատերազմական թեման միշտ էլ կինոռեժիսորի մտահորիզոնում է եղել: Նրա մանկությունն ու պատանեկությունն անցել են այդ դժնի տարիներին: Ի վերջո փոստատար Նիկոլը (դերակատար՝ Մհեր Մկրտչյան) մտացածին կերպար չէ, այլ՝ իրականություն: Իսկ իրականությունը արվեստագետը որքան կարող է պիտի բարձրացնի, որպեսզի այն համամարդկային հնչողություն ունենա:
Արվեստում Ալբերտ Մկրտչյանը ճակատային էր, բոլոր խոչընդոտները մինչև վերջ հաղթահարող:
Ուշագրավ մի փաստ: Ալբերտ Մկրտչյանի նկարահանած ֆիլմերը, երբ արտերկրում ես դիտում, եղած ասելիքին կարծես մի նոր երանգ և ուժգնություն է հաղորդվում: Տարօրինակ ոչինչ չկա, օտար միջավայրում ազգայինի և համամարդկայինի բաղդատումը ավելի ցայտուն է աչքի զարնում և ակամա հպարտանում ես կինոռեժիսորի ստեղծածով:
Հիմա, երբ հետին թվով ծանրութեթև եմ անում նախկին համամիութենական կինոփառատոների կշիռն ու արժեքը, մեկ անգամ ևս համոզվում եմ, որ գնահատման արժևորման չափանիշներով ոչնչով չէին զիջում աշխարհի ամենահեղինկավոր «Ա» դասի փառատոներին: Այստեղ ես ականատես եմ եղել ժյուրիի խստապահանջությանը, մանրակրկիտ ու անզիջում քննարկումներին, կինոյի ապագային միտված ուղղվածությանն ու նախանշումներին: Ալբերտ Մկրտչյանի հետ առիթ եմ ունեցել մասնակցելու Լենինգրադի (1983 թ., XVI) և Մինսկի (1985 թ., XVIII) համամիութենական փառատոններին: Երկու անգամն էլ հայկական կինոն արժանապատիվ է ներկայացել: Լենինգրադում ներկայացված էր «Հին օրերի երգը», իսկ Մինսկում «Մեր մանկության տանգոն»:
«Հին օրերի երգը» ֆիլմի ցուցադրումից հետո խորհրդային ամենահեղինակավոր դերասաններից մեկը՝ Նիկոլայ Կրյուչկովը ասաց. «Մեր երկրի գրեթե բոլոր անկյուններում Նիկոլներ ու Մուշեղներ են եղել, միայն թե տարբեր անուններով: Եվ պատերազմում մի փոքրիկ քաղաքի ողբերգությունը դարձել է համընդհանուր: Ապրել հոգևոր ու ֆիզիկական զրկանքների պայմաններում և չկորցնել մարդկայինը, սա է ինձ համար ամենակարևորը»: Իսկ գերմանացի Գյունտեր Ռաշը հավելեց, որ տասնամյակներ շարունակ խորհրդային կինոյում գերմանացիները միայն ֆաշիստների տեսքով են ներկայացել: Հայկական ֆիլմը մեզ էլ է հոգեհարազատ, մեր մայրերն էլ են «սև թղթեր» ստացել: Նա նաև ասաց, որ «Հին օրերի երգը» ոչ միայն ԳԴՀ - ում, այլև ամբողջ Գերմանիայում լայն արձագանք կառաջացնի: Հետագայում այդպես էլ եղավ:
Այն, ինչ տեղի ունեցավ Մինսկի կինոփառատոնում, կարծում եմ Հայկինոյի պատմության ընթացքում հազվադեպ երևույթ էր: «Մեր մանկության տանգոն» արժանացավ լավագույն ֆիլմի համար սահմանված գլխավոր մրցանակին, իսկ Գալյա Նովենցը՝ կանացի լավագույն դերակատարման համար գլխավոր մրցանակին:
Հայկական կինոյի ամբողջ պատմության մեջ «Մեր մանկության տանգոն» միակ ֆիլմն է, որ Վենետիկի միջազգային հեղինակավոր փառատոնի մրցանակն ունի՝ Գալյա Նովենցի դերակատարումը արժանացել է ժյուրիի բարձրագույն մրցանակին: Ինչպես մեր կինոյում, այնպես էլ դերասանական աշխարհում, ընդհանրապես, ոչ ոք նման բարձրագույն պարգևի չի արժանացել: Գալյա Նովենցին համեմատել են իտալացիների կուռք Աննա Մանյանիի հետ: Այդ առիթով մեր զրույցի ժամանակ Ալբերտ Մկրտչյանն ասաց:
- «Տանգոն» Վենետիկում ցուցադրվեց հայկական օրինակով, իտալերեն սուբտիտրերով (ենթագրերով): Հետաքրքիրն այն է, որ ցուցադրման ընթացքում իտալական և տարբեր երկրների ֆիլմերի դիտմանը եկած հայ հանդիսականներն էկրանային ռիթմին, դիալոգին արձագանքում էին անմիջապես՝ ծիծաղ, ծափահարություն, իսկ իտալացիները փոքր - ինչ ուշացումով, այսինքն՝ սուբտիտրերը կարդալուց հետո: Ու ցուցադրման ընթացքում մի աշխույժ մթնոլորտ էր տիրում:
Մհեր Մկրտչյանի և Գալյա Նովենցի ստեղծած կերպարները դուրս են գալիս ազգային շրջանակներից և դառնում համամարդկային արժեք: Այդ են վկայում իտալական, բազմաթիվ թերթերի արձագանքները, որոնցից ընդամենը մի փոքրիկ մասն ուզում եմ մեջբերել
:
«Ուրախ, համակրելի, երբեմն էլ ուղղակի անզուսպ է հայ ռեժիսոր Ալբերտ Մկրտչյանի «Մեր մանկության տանգոն» ֆիլմը: Այստեղ գերիշխողը Գալյա Նովենցն է, Աննա Մանյանիի խիստ արևելացված տեսակը»:
«Մկրտչյանը ցուցաբերում է մարդասերի աչք և կոմիկականի կատարյալ զգացողություն: «Տանգոյի» Հայաստանը մեզ՝ իտալացիներիս թվում է շատ նեապոլիտանական, իսկ խիզախ մոր կերպարը, որ ստեղծել է Գալյա Նովենցը, լուսավոր ու պայծառ հուշեր է արթնացնում Միտինա դե Ֆիլիպոյից մինչև Աննա Մանյանի», - գրել է «Լա Ռեսպուբլիկան»:
Մի անգամ Ալբերտին հարցրի, թե ինչպես ընտրեց Գալյային: Ասաց.
- Սկզբում մտածում էի Սոֆիկո Ճիաուրելու մասին, որովհետև Գալյան շատ իներտ էր, ամբողջ օրը խմբում նստած էր, շարժում չկար: Ի վերջո, Գալյայի նախատիպը մայրս էր, ով տեղում հանգիստ նստել չուներ, ամեն ինչում առաջինն էր: Առանց իրեն ոչ միայն մեր տանը, այլև հարևան - բարեկամների մոտ հարց չէր լուծվում: Մի օր Գալյայի ներկայությամբ դիտմամբ ասացի, որ «Տանգոյում» խաղալու համար Սոֆիկոյին եմ հրավիրել: Աներևակայելի մի պայթյուն առաջացավ: Գալյան 180 աստիճանով փոխվեց, մի տեսակ «լրբացավ», ինչ ասես ինձ ասաց… Շվարած նայում էի նրան ու այդ պահից հասկացա, որ միայն ու միայն նա է գլխավոր դերակատարը:
Մինսկի և Վենետիկի միջազգային կինոփառատոներից վերադառնալուց հետո երեք-չորս տարի նա ոչինչ չնկարահանեց: Անընդհատ ստեղծագործական խմորումների մեջ էր:
Եվ դա հասկանալի էր, «Տանգոյի» իր բարձրացրած նշաձողը այնքան բարձր էր, որ ծանրաձողին մոտենալ անգամ չէր ուզում:
«Շնչառություն» ֆիլմը դիտելուց հետո, երբևէ մտքովդ չի անցնի, որ գլխավոր հերոսի՝ Արմեն Կարպիչի կերպարը Խորեն Աբրահամյանից բացի մեկ ուրիշը կարող էր խաղալ: Չնայած սցենարի առաջին տարբերակում նա այլ նկատառում ուներ…
Սպիտակյան սարսափելի երկրաշարժից հետո, որն ավերել է Հայաստանի Հյուսիսային ամբողջ շրջանը, այդ թվում նաև կինոռեժիսոր Ալբերտ Մկրտչյանի ծննդավայրը՝ Լենինականը (Գյումրին), նա հաճախ էր բարձրաձայնում, որ պետք է այդ մասին ֆիլմ նկարահանի: Սակայն ոչ թե լացուկոծի դրամատուրգիայով, այլ ծիծաղի: Արցունքներ ծիծաղի միջով, այս է կինոռեժիսոր Ալբերտ Մկրտչյանի բոլոր ստեղծագործությունների կրեդոն: Այդ առումով բացառություն չէ 2000 թվականին նկարահանած «Ուրախ ավտոբուս» ֆիլմը: Ինչպես ասացինք, նրա նկարահանած ֆիլմերը, կինոնկարների ասելիքը երկու հիմնական շերտ ունի՝ տրագիկականն ու կոմիկականը, նրանք հաճախ առանձնանում են, երբեմն էլ միահյուսվում: Ահա այդ շերտերից մեկը «Ուրախ ավտոբուսն» է, որը գալիս է «Խոշոր շահումից»:
Նրա բոլոր կինոնկարները՝ «Լուսանկար» ու «Հուշարձան» (1969 - 71 թթ.), «Բովտուն» (1977 թ.), «Կյանքի լավագույն կեսը» (1979 թ.), «Խոշոր շահում» (1981 թ.), «Հին օրերի երգը» (1982 թ.), «Մեր մանկության տանգոն» (1984 թ.), «Շնչառություն» (1988 թ.), «Ուրախ ավտոբուսը» (2000 թ.) , կինոռեժիսորի սրտի և ոգու արտահայտությունն են:
Նրա բոլոր ֆիլմերը նախնիների և ժամանակակիցների տառապած աշխարհից է...

Ռոբերտ Մաթոսյան
27.02.2022 FB էջից

Печать

Մեծատաղանդ արտիստ Մհեր Մկրտչյանը հայտնվեց հայ թատերական արվեստում՝ արժանանալով ժողովրդական ինքնաբուխ սիրո:
Դեռևս մանկուց են դրսևորվել նրա բազմաթիվ շնորհները. դպրոցին զուգընթաց սովորել է Մերկուրովի անվան նկարչական դպրոցում (հայրը՝ Մուշեղը, երազում էր, որ որդին նկարիչ դառնա), օժտված անսովոր, բացառիկ
երաժշտականությամբ՝ նվագել է կլարնետ, երգել է գուսանական և
ժողովրդական երգեր, բանաստեղծություններ է գրել, Տեքստիլ կոմբինատի
թատերական ինքնագործ խմբի ներկայացումներին խաղացել է փոքր ու մեծ
բազմաթիվ դերեր, Վարդուհի Վարդերեսյանի հետ ուսանել է Գյումրիի
թատրոնի ստուդիայում՝ դառնալով թատրոնի երիտասարդ դերասանների
փայլուն հերթափոխը:
Ինքն իր մասին ասել է. «Լենինականի Տեքստիլի ակումբը համարում եմ
պատերազմական տարիների իմ խանձարուրը, Լենինականի թատրոնը՝ իմ
ոսկե օրոցքը, Գ. Սունդուկյանի թատրոնը կարելի է համարել ինստիտուտի
ուսումնառություն, այն ամենը, թե ինչ եմ սովորել...»
1: Ապրել է «Ծանիր
զքեզ», «Սովորի՜ր, սովո-րի՜ր, սովորի՜ր…» կարգախոսներով:
«Հայ թատրոնի առեղծվածներից մեկը…Զարմանահրաշ արտիստ: Եկավ
աշխարհը ավելի բարի դարձնելու… եկավ ծիծաղով… դարդը թաքցրած
մեզանից, ինքն իրենից:
Ապրեց ու արարեց ազատ, անկախ, շռայլ: Մեծ… մեծ, ինչպես իրեն ծնող
հողը՝ անզուգական Գյումրին: Նա այն գյումրեցին էր, որ իր մեջ պարփակեց
Շերամի վառվող ջիգյարը, Իսահակյանի պոեզիայի խորությունը, Շիրազի
ժայթքող սիրտը, Մինասի խիտ ու անսպասելի գույները, Արփաչայի
հավերժությունը:
Ինչ բազում ու բազմաթիվ դերեր, ինչ դերակատարումներ: Հա-
մաժողովրդական, խելակորույս սեր բեմում, կյանքում: Հումորի շատրվան,
հմայքի ծով»
2, - այսպես է բնութագրել մեծ արտիստին անվանի ռեժիսոր,
թատերական-հասարակական գործիչ Երվանդ Ղազանչյանը:
Մհերը ծնվել է 1930 թ. հուլիսի 4-ին, նրան անվանել են Ֆրունզիկ: «Մեր
ընտանիքում տիրում էր ջերմությունը, այն գալիս էր հորս ու մորս
կենսագրությունից, մեր ծանր մանկությունից: Մենք համախմբվել էինք՝ երկու
քույր, երկու եղբայր: Ոչ մի ուժ չէր կարող մեզ բաժանել: Ընտանիքով ապրում

ԳԵՎՈՐԳՅԱՆ Թ. Հ.

Печать

Фрунзик МкртчянМне хочется несколько теплых слов сказать о моем замечательном друге, о дорогом Фрунзике.
Он, конечно, был совершенно неординарным человеком, человеком молниеносной фантазии, экспромтов, очень талантливым абсолютно во всем! Я никогда не забуду, как он отвечал такие предметы как диамат, истмат, историю КПСС, научный коммунизм и прочую бели­берду, на которую, к сожалению, уходило так много нашего дра­гоценного времени. Фрунзик рассказывал, буквально ни одной строчки, ни одного слова не прочтя, и главное, сидел умный пе­дагог с умным лицом и слушал его. Мы умирали от смеха, не знали куда деваться… А он с серьезным видом нес неимоверную чушь, но говорил с таким достоинством, авторитетно упоминая все время Маркса, Энгельса, Ленина, Сталина, чуть ли не цити­руя их. Его слушать, просто заслушаться! Это был очень талант­ливый человек…
Каждый год 2-го мая в день моего рождения в моем доме собирались удивительные люди. Ну что мне сказать, мой дорогой друг Паруйр Севак, которого без слез вспомнить невозможно, Вадим Меликсетян, Левон Ахвердян — крупные театроведы того времени, и многие-многие другие… Но самым ярким, конечно, всегда был Фрунзик, дорогой любимый друг! Когда приближался этот день, Фрунзик начинал нервничать: «Мы соберемся у тебя, соберемся? Посидим…». Я говорила: «Какой может быть разго­вор!?». Он, во-первых, вел все это грандиозное общество, народу всегда бывало много, вел весь вечер, не уставал, был неиссякаем в остротах, в доброте своей, в своем самом хорошем ко мне от­ношении, мы все погибали от хохота. Мы, действительно, очень хорошо и тепло дружили… Мама и папа тоже очень любили Фрунзика, очень! Я счастлива, что жизнь мне подарила такого человека на долгие-долгие годы… …
Наступил великий день, я оканчивала театральный институт. Дипломные спектакли! Ну, сколько волнений… Я играла в двух спектаклях. Первый по пьесе «Доктор Ерванд Бошоян». Как говорил Вагарш Богданович, эта пьеса ста­вилась очень редко. Я играла главную роль, роль Жени, и получился интересный хороший спектакль. Второй спектакль по пьесе советского автора Цезаря Солодаря «В сиреневом саду». Замечательно был оформлен спектакль, кусты сирени на сцене, причем я нарвала сирень в нашем саду, и мы к искусственным кустикам нацепили настоящие ветки сирени. Я играла в парт­нерстве с Фрунзиком Мкртчяном. Это было замечательно! Весе­лая, в хорошем стиле выдержанная комедия, и наше партнерство с ним получилось ну просто замечательным… Но надо же было такому случиться, перед самым экзаменом мы повздорили с Фрунзиком, я с ним поссорилась и не разговаривала. Тем не менее, мы продолжали репетировать, как ни в чем не бывало… Наконец экзамен! Боже мой, маленький зал нашего театрального института, в котором было все оборудовано по тем временам замечательно, ломился от зрителей. Одна только комиссия состояла, представьте себе — Вардан Аджемян, Армен Гулакян, Вагарш Вагаршян, Вавик Вартанян, Авет Аветисян, специально приехал мой дядя Арам Ильич Хачатурян…
В общем, что гово­рить, и зритель тоже, так сказать, соответствовал этим людям. Буквально, ломился зал… И вот, мы играем эту нашу комедию «В сиреневом саду», и мой диалог с Мкртчяном… Он должен дать реплику, без кото­рой мне дальше говорить нечего. Если он не скажет именно этот текст, значит непонятно что может случиться… Он молчит. Не­возмутимо молчит… И, главное, с таким умным видом, что не придерешься… Я ему тихо так говорю: «Дай реплику… Реплику дай…». Он мне в ответ, на ухо: «Будешь со мной разговаривать? Будешь разговаривать со мной?». Я опять: «Дай реплику…», — и делаю вид, как будто, так и полагается, что-то такое обыгрываю, от волнения уже умираю просто, говорю: «Дай реплику! Говори! Дай реплику…». «Нет, скажи, помиримся или нет? Скажи, будешь разговаривать со мной?». У нас уже многозначительные немые монологи пошли, несусветные вторые планы… Текста нет, а на сцене продолжается действие… Зритель хохочет, у меня ужас на лице, вообще мне кажется, что выражение моего лица в тот мо­мент было, мягко говоря, странным, я уже не говорю о Фрунзике… Невероятно серьезный, зритель хохочет, а он… И опять: «Помиримся или нет?». Наконец я не выдерживаю: «Помиримся, помиримся!!! Слушай, дай реплику!». Под общий хохот он дает реплику, и мы продолжаем… Я до сих пор не знаю, зритель заметил что-то или нет, может быть даже и заметил, но эта легендарная комиссия высоко оценила наши работы. Председателем был Григорий Нерсесович Бояджиев, светило русского советского театроведения, и, ко­нечно, ответственность была грандиозная. Спектакль прошел за­мечательно, мы получили высшие баллы. Бояджиев дал очень высокую оценку, а уж о зрителях я не говорю, они рвались в наши маленькие-маленькие гримерные комнаты с поздравле­ниями, это был настоящий большой праздник! Дальше уже дипломы шли… Я окончила с отличием театральный институт…
… Трагично в дальнейшем сложилась судьба Фрунзика… Он пригласил меня однажды, будучи уже второй раз же­натым, на спектакль в свой театр. Он играл главную роль, и иг­рала его жена в паре с ним. То, что делал Фрунзик — это было потрясающе! Вы знаете, такие глаза были у Нерсесяна, вот такие глаза и даже может быть еще трагичнее… Я считаю, что он, конечно, нераскрытый артист… Он очень мало сделал из того, что мог бы сделать. Его талант был на­столько велик, что, наверное, просто не мог уместиться в рамки времени… Жизнь жестоко распорядилась с таким талантищем… Но он остается ярким и горячо любимым. Его искусство — глу­бочайшая бездна правды, правды жизни! Воистину Народный Артист в самом широком и вместе с тем буквальном понимании этого слова… Он был в моей жизни, и это счастье…
Я хочу вспомнить еще об одном выдающемся армянском актере, о Хорене Абрамяне, который безвременно ушел в мир иной, замечательный актер! Мой близкий друг… Он оказался рядом и помог мне в трудные минуты жизни, не важно, как помог — по-человечески и очень своевременно… Я ему благодарна за то, что он просто был моим другом. Мне он очень нравился на сцене и в кино, могучая личность! В повседневной жизни он был председателем СТД, много хлопот, всяких каверз, недовольства, нервов… Как это все отошло куда-то, кануло в небытие, и остался образ великолепного красивого человека и чудесного актера…
Недавно я была в Пантеоне на могиле Арама Ильича, Хорик похоронен почти рядом, на этой же аллее лежит и Фрунзик. Было тяжело стоять у могил бесконечно дорогих мне людей и вспоминать, вспоминать, жалеть о том, что их нет, и уже нико­гда больше не будет…
Очень, очень жаль, армянское искусство потерпело настоящий крах, когда не стало Фрунзика Мкртчяна, когда не стало Хорена Абрамяна…...

nashasreda-logoЛейли Хачатурян...
https://nashasreda.ru/lejli13/
Портал «Наша среда» продолжает публикацию глав из книги «Лейли», вышедшей в издательстве «Антарес» в 2010 году по госзаказу Министерства культуры Республики Армения. Эта книга – история жизни ведущей актрисы Ереванского ордена Дружбы Народов Государственного русского драматического театра им. К.С.Станиславского, народной артистки Армении Лейли Хачатурян, представительницы легендарного армянского рода Хачатурянов, записанная с ее же слов.
Вместе с тем, это история жизни армянской интеллигенции, рассказ о трудном, но замечательном времени расцвета искусства в Армении.
Текст публикуется с согласия автора литературной записи книги Армена Арнаутова-Саркисяна....

Печать

Շռայլ հմայքով ողբերգակատարգեկեկը

Պտտվում է անցյալ դարի 60-ականներից ձգվող կինոժապավենը, դանդալոշ ու շփոթահար Գարսևանից («01-99») անցնում Դմբուզ Արսենին («Նվագախմբի տղաները»), «աչքաբաց գործարար» Ջաբրայիլից («Կովկասի գերուհին»)` պարզամիտի դիմակով «փորձանք»-ծառա Սիմոնին («Տերն ու ծառան»), «գասպարալողի» ֆենոմենը փոքրիկ գետակում տարալուծած դարբնից («Եռանկյունի»)` հովիվ Իշխանին («Մենք ենք, մեր սարերը»), «ապաշնորհ օրինազանց» Հովսեփից («Հայրիկ»)` «սև թուղթ» ծամող փոստատար Նիկոլին («Հին օրերի երգը»)... Շուրջ 5 տասնյակ կինոհերոսների հավաստի ու անպաճույճ մարդկային նկարագրերով` էկրանավորված հումորի ու թախծի տարաչափ, լիավյուն շաղախով, ապրեցնելով իր ժողովրդի հավաքական հիշողության մեջ ԽՍՀՄ ժողովրդական արտիստ (գնահատման չափանիշներից այս մեկը գեթ պահպանում է իրեն վերագրված բարձր նշաձողը) ՄՀԵՐ ՄԿՐՏՉՅԱՆԻ դերամարմնավորման բնատուր տաղանդի անզուգական շռայլ հմայքը Համաժողովրդական սիրո ակունքը Ազգային հախուռն խառնվածքի խորագիտությամբ ստեղծված արտիստական պատկերասրահի գլխավոր հերոսը պարզ ու հասարակ, սովորական հայ մարդն էր` ժառանգական տարաբևեռ հատկանիշների կենսական բովում խնամքով թրծված, բյուրադար կերպապնակի ինքնահատուկ գույներով անշփոթելի կերտված Գրոտեսկա յին ցայտուն դերապատկերներում միանգամայն ճանաչելի էին հայի տարատեսակները, ավելորդ գունազարդումից զերծ Կենսախնդություն էր հորդում նրանցից, անկախ պատմական դառը ճակատագրից պահպանվող իմաստուն ծիծաղ, ինքնախարազանման քաջություն Թվում էր, ոչ թե խաղում է Ֆրունզիկն այս կամ այն հային, այլ անբռնազբոս անդրադարձնում է իր դերարվեստի կախարդական հայելու փայլատակումներով Ցավից անգամ ծիծաղ էր քամում, հրեշավորը զվարճալի դարձնում` ամենևին չթերագնահատելով չարի ու բարու, կատարյալի ու այլանդակի իրական դերակատարությունը մարդկային փոխհարաբերություններում, անցյալ ու ներկա տարատեսակ կացութաձևերում Տխրելով մարդկային արարածների արատավորության պատճառով` խորապես խղճահարվում էր Դրանց զավեշտախառն դրսևորումները ներկայացնելիս առողջ ծիծաղի ալիքվող պոռթկում առաջացնում` միաժամանակ մտահոգելով «փոքր մարդու» հոգեմտավոր, բարոյաէթիկական խեղանդամությամբ Առանց գռեհկաբանություններին տուրք տալու, գեղարվեստական չափի սրված գիտակցությամբ Ինչպես` Թրյանցը, Վրույրը, Խաչանյանը, Ավետիսյանը, Սարյանը, Զոհրաբյանը, Գաբրիելյանը... Հայ բեմարվեստի իրական գագաթները Ծիծաղից գալարվող հանդիսականի մտքով իսկ չէր անցնում ընդօրինակել մերժելի մարդկային հատկանիշները նրանց թատերայնացրած անմոռանալի տիպերի Հիմա է ցավալիորեն, կարծես` անդարձ, փոխվել ծիծաղի բնույթը Մհեր Մկրտչյանի հարուցած ծիծաղը ծնվում էր բարեգութ սիրուց, վշտից Ու վիշտն էլ վարակիչ էր, ինչպես ծիծաղը Բարձր արվեստի ազնվացնող, մաքրագործման մղող ճշմարիտ ներգործությամբ Այս բացառիկ ունակությունների շնորհիվ դաջվեցին բազմահազար հանդիսականների մտապատկերում Մհեր Մկրտչյանի մեծ ու փոքր (գլխավոր ու էպիզոդիկ) դերակատարումները` համաժողովրդական անպարփակ սիրո իսկական հրավառություն բորբոքելով Նորանոր սերունդների համակելով խորին ակնածանքով վառվռուն այս անհատականության մեծության հանդեպ Տեսած չլինելով նրան մեծ բեմում` շատերը երկրպագեցին սոսկ կինոարվեստը Մինչդեռ նա մանկուց էր հաստատվել Թատրոն տաճարում Եվ հենց կենդանի բեմարվեստի ինքնամոռաց նվիրվածությամբ հասավ կինոկերպավորումների կենսաբուխ ուրույն արտահայտչականության :

Բազազ Արտեմից մինչև Խլեստակով

Ֆրունզիկ ՄկրտչյանԱչքերում թուրքից սպանված մոր պատկերը պահած ու ամերիկյան որբանոցում մեծացած մշեցի Մուշեղի ու վանեցի Սանամի Ֆրունզե որդին, Լենինականի իրենց տան երկրորդ հարկի հարթակը սավաններով վարագուրելով, 10-ամյա տարեկիցների հետ խանդավառ ելույթներ էր ունենում «Հե՜յ, կանաչ ախպեր...» արտասանում, ժողովրդական երգեր հրաշալի ձայնով զրնգացնում Պատերազմով անկատար մնացած առաջին հեծանիվի փափագը սրտում` ընդդիմանում էր նկարիչ դառնալու հոր կամքին, չնայած ընդունվել էր Մերկուրովի գեղարվեստի ստուդիա, որտեղ սովորում էր յուրաքանչյուր երկրորդ համաքաղաքացին (Հայր և որդի տևական հակամարտությամբ էլ տղայի մեջ բնավորվեց մենակության տխրությունը` տարիների հետ նրա 2 «ես»-երի ներքին մենամարտի վերափոխվելով) Տեքստիլ կոմբինատում աշակերտելիս խաղում էր Ժան Էլոյանի ինքնագործ թատերախմբում Առաջին բեմելը, փաստորեն, ձախողվեց, երբ 15-ամյա բազազ Արտեմ-Ֆրունզը ուժգին ապտակով իսկական կռվի մեջ մտավ Գիքոր-Ալբերտի հետ (իմացել էր մեծահասակների հետ 8-ամյա եղբոր զառ խաղալու մասին ակումբի նկուղներում) Կատաղի տուրուդմբոց, որն անզոր էր դադարեցնել բեմ վազած մայրն անգամ (1970-ին շարունակվեց 2 եղբայրների ընդհատված պրեմիերան, «Լուսանկար» հեռուստաֆիլմում, մեկ այլ` դերասան-ռեժիսոր «համախաղով») Նկատելով արտահայտիչ արտաքինով պատանուն` Ալեքսանդր Աբարյանը շուտով Մռավյանի անվան պետթատրոնի բեմ է բարձրացնում նրան (1948-1954 թթ.) Նկատում է տղայի իսկական կոչումը հայրն էլ ու մի օր, ի նշան գոհունակության, քնում ոտքերի տակ Հայրենի քաղաքում արդեն ճանաչված էր, երբ 1952-ին Լևոն Քալանթարը տեսավ նրա անսանձ ստի ասպետ, գունագեղ Խլեստակովին (Գոգոլ, «Ռևիզոր») և հրավիրեց Երևան` թատերականում ուսանելու` դերացանկում 3 տասնյակից ավելի տարահունչ անուններ (Սաղաթել, Իսայի, Տրուֆալդինո, Բուբնով, Թորոս աղա...) Նույն Խլեստակովով երբ ընդունելության քննություն էր հանձնում (ներքուստ զարմանալով, թե ինչու 5 մեծ ջրաման է դրված երկար քննասեղանին. «Երևանում այդքան շա՞տ են ջուր խմում»), ականջին հասնող մեծամեծ երկրպագուների բզզոցով ավելի ու ավելի ինքնավստահ դառնալով, շուտով շեղեց անգեղ արտաքինից հանրահայտ մարդկանցով ձևավորված հանձնախմբի ուշադրությունը Վաղարշ Վաղարշյանի արվեստանոցում հղկվելու տարիներին հավաստում է տրագիկոմիկական իր ունակությունների մասին Գոգոլի «Խելագարի հիշատակարան»-ի զավեշտացավագին շեշտադրումներով :

Ամենատխուր մարդը

Մհեր Մկրտչյան - ՀայրապետՍտանձնելով Հայրապետի դերակատարումը (1955թ.) մայր թատրոնի տարեգրության մեջ շրջադարձային նշանակությամբ ամրագրված «Նամուս»-ում` գտնում է իր անփոխարինելի ռեժիսորին` անկրկնելի դերասանապետ Վարդան Աճեմյանին Առաջին մեծ դերը Սունդուկյանի անվան թատրոնում` կոլխոզի հանրօգուտ աշխատանքից նորովի խույս տվող բանսարկու Գվիդոնը («Սրտի արատ»), Թաթիկ Սարյանի (Փորսուղյան) խաղընկերությամբ, դրամատուրգիական դեբյուտը (1958թ.) կայացնելով Ժորա Հարություն յանի` ստեղծագործական խթան է դառնում նոր պիեսների ու կինոսցենարների («Հուշարձան»-Ավագ, «Խոշոր շահում»-Գառնիկ, «Հրդեհ»-Ռուբեն)` գրված հատուկ Մհեր (Մարտիրոս Սարյանի խորհրդով հրաժարվում է հեղափոխականի ազգանունով անվանակոչվելուց ու դառնում Մհեր` էպոսի վերջին շառավղին վերագրված ազգային հատկանիշներով օժտված, բայց, ձեռք բերած մեծ ճանաչումով, 2 անունն էլ հավասարապես կրում) Մկրտչյանի համար «Բուդյոննու ձին նալած» Գվիդոն-Ֆրունզի 10-ամյա հաղթարշավով մայր բեմում սասանվում է խորհրդային մարդու պաշտոնապես գովերգվող «կատարելատիպը»` խրուշչովյան «ձնհալից» եկած ազատախոհությամբ Տաղանդի նոր փայլատակումը եղավ ժողովրդի ծոցից ելած գեղջուկ Ղազարը («Ղազարը գնում է պատերազմ», 1967թ.)` վարակիչ հումորով հալալ աշխատավոր, ով կռիվ էր տալիս անբան լալազարների դեմ` պարզ միամտությամբ ծիծաղելիորեն խճճվելով քաղաքական անցքերում Երբ վշտի պահին «Որսկան ախպեր» էր երգում, հուզմունքից խոնավանում էին հանդիսատեսի աչքերը Իր բաժին անձնական տխրությունը անկարող սքողելու ինքնահատուկ թախծոտ հայացքում` նա սիրահոժար ջերմացնում էր իրեն կենդանի կուռքի նման երկրպագող ժողովրդին թատերահարթակում ու կինոէկրանին միաժամանակ, տաղանդի անխնա շռայլությամբ մարմնավորելով հայի բազում տարատեսակներ Ինչ էլ խաղար. Շմագա («Անմեղ մեղավորներ»), թե Մերկուցիո («Ռոմեո և Ջուլիետ»), Եզոպոս («Եզոպոս»), թե Սիրանո («Սիրանո դը Բերժերակ»), Պյոտր («Անտառ»), թե Մեբիուս («Ֆիզիկոսներ»)... Անհագ պահանջով ու բուռն աշխատասիրությամբ համատեղում էր կինոն ու թատրոնը Երևանում հաստատվելուց ի վեր` բեմադրիչների համար փնտրված հայատիպար լինելով Կինոդեբյուտին (Վարդան, «Պատվի համար», 1956թ.) հաջորդած Գարսևանով («01-99») ու դմբուզ Արսենով («Նվագախմբի տղաները») կատակերգական վառվռուն ձիրքը ցայտեցնելով` անմիջապես համընդհանուր ուշադրության ու հետաքրքրության արժանացավ Նույն ավյունով նոր դերեր էր կերտում մայր բեմում, ռադիո և հեռուստատեսային բեմադրություններում, համերգային խմբի հետ շրջագայում բոլոր գյուղերով ու քաղաքներով` տարբեր մոտեցումներով բանաստեղծություններ կարդալով` յուրովի մատուցելով կամ խաղալով (ինչպես` Սևակի «Մարդ էլ կա, մարդ էլ»-ը, որի հոգեհմա, առնական ցնցող տպավորությունը անջինջ է 70-ամյակի հոբելյանակատարությանը ներկաների մտապատկերում) Սփյուռքի գաղթօջախներում հայտնություն էր նրա Պաղտասարը («Պաղտասար աղբար»)` Լիբանանում, Կանադայում, Միացյալ Նահանգներում ու Ֆրանսիայում ակնապիշ ցնծությամբ ընդունված Հերոսական-քաոսային 90-ականներին հոգին չէր ամոքվում իր նվիրական բաղձանքի` «Արտիստական» ինքնաստեղծ թատրոնի (1988 թ.) հիմնադրման փաստով. չափազանց մենակ ու անուրախ էր ամենքին խինդ պարգևող հանրահռչակ, բազմամրցանակակիր արտիստի անձնական կյանքը Իր ժողովրդի հոգու և սրտի «խոսնակը», ապավինելով օղու շշին, հանգում էր միայնակ` վաղուց կորցրած մոր հոգեթով զարթուցիչ-երգը, ընտանեկան լիափթիթ անդորրը Գուցե հենց կենսական հանգամանքների դժնամռայլ թանձրուկից էլ պոռթկացին ողբերգակի իր բովանդակ լիցքերը հացթուխ Էմեբլեին (Մարսել Պանյոլ, «Հացթուխին կինը») անձնավորելիս Իր բացառիկ տաղանդի հոգեսույզ վարպետությամբ` Մկրտչյան-Էմեբլեն ավարտուն ամբողջության էր հասցնում ոչ միայն հնադավան, միամիտ ու ամոթխած, երիտասարդ կնոջ ամուսնական անհավատարմության մեղքը «բարոյապահպան» համայնքի պարտադրանքով ակամա իր ուսերին առած տարեց մարդու դերակերպարը, այլև գունեղ հոգեբանական խաղի անսպասելի անցումներով հարթում, հետին պլան մղում բեմադրական ընդհանուր մակերեսայնությունը, տեղ-տեղ տարածքի անհարմարությամբ պայմանավորված Չնկատելով իր հետ խմորին ջուր լցնող կնոջ վերադարձը` ներքին պրկումի առերևույթ հանդարտությունը չեզոքացնում է անսպասելի ժայթքումով, հանիրավի վիրավորվածության վրեժն առնում կատվից` ինքնասթա փության հասնելով դույլի ջուրը գլխին լցնելով Մունջ արտահայտչականությամբ` ստեղծված իրավիճակից կոնկրետ ելք էր առաջարկում. աշխատել, հաց թխել, որով մարդն ապրում է ու Մարդանում Ռեժիսորական խիստ վերահսկողության կարոտ նրա անփույթ ու անկարգ կյանքը (բեմականը ևս, ինչպես նկատել է նախապատվելի 4 բեմադրիչներից` Վարդան Աճեմյան, Հենրիկ Մալյան, Գեորգի Դանելիա, Ալբերտ Մկրտչյան - առաջինը) մարում է անձնական թանկագին կորուստների ու դժնի 90-ականների անարվեստ մամլիչի վերջին հպումով Ահագնանում է համաժողովրդական ափսոսանքը` Վարպետի չապրած տարիների մեծագույն կորստի հստակ գիտակցությամբ Անկատար իղձերից ու մտահղացումներից ամենափայփայվածի` Օթելլոյի անիրականանալիության հետ անհաշտ համակերպված (միակ հանդիսատեսը 70-ականներին Վահե Շահվերդյանը եղավ, երբ աբելյանցիների հետ ունեցած բազում հյուրախաղերից մեկի ժամանակ հանգրվանեցին հյուրանոցի միևնույն սենյակում) հանգչում է Ամանորից 2-3 օր առաջ Բայց ահա կրկին պտտվում է կինոժապավենը Ֆրունզիկին կարծես սերտաճած մի Ռուբենից («Մեր մանկության տանգոն») մյուսին («Միմինո») անցնում, ջրափոսի միջով փիղը քարշ տվող զինվոր Արմենակ Գասպարյանից («Զինվորն ու փիղը»)` էկզոտիկ սիրահար Վարդանին («Միայնակներին հանրակացարան է տրվում»), Տխուր ավազակից («Ալի Բաբան և 40 ավազակների արկածները»)` Ափրոյին («Նահապետ») ու փալանչի Գրիգոր աղային («Կտոր մը երկինք»)... Կենդանանում է իմպրովիզի վարպետը` կոչումով ու ծնունդով դերասան («ավելի ճիշտ` արտիստ», ինչպես ինքը կասեր), շարունակում ապրել ու արարել նույնիսկ այն հանդիսականի համար, ում, ցավոք, բախտ չի վիճակվելու այլևս տեսնել կենդանի խաղը թատերահարթակում, որի միզանսցեններն այնպես էին հարմարեցնում, որպեսզի գոհանային թե կուլիսներից, թե դահլիճից նրան հետևողները Ցանկացած արվեստագետ ծնվում ու անհատականանում է որոշակի ժամանակահատվածում Այս առումով անասելի բախտավոր էր Մհեր Մկրտչյանը` մեր Ֆրունզիկը Մեր օրերում, երբ փոխվել է ծիծաղի բովանդակությունը, ո՞վ և ե՞րբ նորահայտ իր տաղանդով կարժանանա նրա կողքին կանգնելուն Ինչպես երբևէ ինքը` բեղուն դերակերպավորման սեփական անշփոթելի արժեքավորությամբ :
avangard-logohttp://www.avangard.am/?cal_date=8_9_2010
 

Печать

Качество сайта согласно www.cys.ru

качество сайта frunzik.com

Мы на Контакте

Мы на ФЕЙСБУКЕ