


14 апреля 2022г. ФБ
ՓՈՔՐ ՄԻ ՆԱԽԱԲԱՆ
Ալբերտ Մկրտչյանի հետ երկար տարիների ընկերներ ենք եղել: Միասին ուր ասես գնացել ենք: Եվ իր հաջողություններն եմ տեսել, ևՙ բերկրանքը, և ՙ ապրումները:
Ամենադժվարին պահը այն ժամանկ էր , երբ ասում էին , մի տանից երկու տաղանդավոր մարդ չի կարող լիել , ու մեկ էլ կյանքի վերջին շրջանը :
Երկու կարճամետրաժ՝ « Լուսանկար» և « Հուշարձան » ֆիլմերի նկարահանելուց հետո լիամետրաժ կինոնկար տալը երկար ձգձգվեց …Սրտնեղած էր… Ինչպես նշեցի, կես-կատակ, կես-լուրջ պատճառաբանում էին,որ մի տանից երկու տաղանդավոր մարդ չի կարող լինել: Կարճամետրաժների նկարահանումից 5-6 տարի հետո , նոր միայն , Մուշեղ Գալշոյանի սցենարով «Բովտունը» ծնվեց, որն էլ հետագա ֆիլմերի համար Ճանապարհ հարթեց…
Սպիտակում « Մեր մանկության տանգոն » ֆիլմի ցուցադրման և հանդիպման ժամանակ Ֆրունզիկ Մկրտչյանն անկեղծորեն ասաց «Մինչև հիմա ասում էին Ալբերտ Մկրտչյանն է Ֆրունզիկ Մկրտչյանի եղբայրը « Տանգոյից…» հետո կասեն , Ֆրունզիկ Մկրտչյանն է Ալբերտ Մկրտչյանի եղբայրը » : Դա մեծագույն գնահատական էր ևՙ ֆիլմին ևՙ եղբորը…
Սպիտակի « Գարուն» կինոթատրոնի լեփ լեցուն դահլիճը ,որտեղ ներկայացրի ստեղծագործական խմբին, անդադար ծափահարում էր,այս դեպքում արդեն, Ալբերտ և Մհեր Մկրտչյան տաղանդաշատ եղբայրներին …
ԻՆՔՆ ԻՐ ՖԻԼՄԵՐՆ ԷՐ…
Եթե փոքր - ինչ փորփրենք, կտեսնենք, որ լրջմիտ արվեստագետն, ի վերջո, գալիս է իր մանկությունից, սեփական արմատներից: Ալբերտ Մկրտչյանի կինոհենքը նրա մանկության տառապանքներն են, որոնցում սեփական «ես» - ը խառնվելով հանուրի «մենք»-ին՝ դարձել են սցենար ու ֆիլմ: Այս ամենը հավաստելու համար պետք է թվարկել նրա նկարահանած ֆիլմերը. երկու կարճամետրաժ՝ «Լուսանկարը» և «Հուշարձանը», հետո «Բովտուն», «Կյանքի լավագույն կեսը», «Խոշոր շահում», «Հին օրերի երգը», «Մեր մանկության տանգոն», «Շնչառություն», «Ուրախ ավտոբուս» ֆիլմերը և այլն: Կոնկրետ ինձ համար Ալբերտ Մկրտչյան կինոռեժիսորի այս ֆիլմերը հայկական կինոյի չշեղված ճանապարհից են: Հատկապես դրանցից երկուսը՝ «Հին օրերի երգը» և «Մեր մանկության տանգոն», քայլում են հայկինոյի այն ճանապարհով, որով անցել են Հենրիկ Մալյանի ֆիլմերը:
Նա իր առաջին իսկ «Լուսանկար» կարճամետրաժով ասաց, որ սա է իմ քաղաքացիական դիրքորոշումը: Այդ դիրքորոշումը և անցյալը մոռացության չտալու գաղափարը իր շարունակությունն ունեցավ «Հուշարձան» կարճամետրաժում: Այդ ֆիլմերը հիրավի դարձան այն ատաղձը, որի վրա հետագայում խարսխվեց «Հին օրերի երգը» և «Տանգո…» կինոնկարները:
Ալբերտ Մկրտչյանը չէր կարող չնկարահանել տաղանդաշատ արձակագիր Մուշեղ Գալշոյանի «Բովտուն» վեպը: Նրանց երկուսի ծնողներն էլ 1915 թվականի մեծ եղեռնից հրաշքով փրկվածներ էին, ովքեր դեգերելով ՏաճկաՀայաստանից հասել էին ՌուսաՀայաստան: Գալշոյանի վեպի հերոսները նույնպես եղերական կերպարներ են, ինչպես իրենց հայրերը, ովքեր արդեն Արևելյան Հայաստանում քարից հաց էին քամում բառի իսկական իմաստով:
Եվ Մուշեղ Գալշոյանը և Ալբերտ Մկրտչյանն իրենց ծնողներից ժառանգել էին աշխարհի ամենանվիրական բանը` «Էրգրի կորստյան վիշտն ու կարոտը»: Սա արդեն այն դեպքն է, երբ վիպողն ու ռեժիսորը հանդիպել են կամոքն Աստծո, որպեսզի իրենց նախնիների կանչով խոսեն բնօրրանի մասին:
42 տարի առաջ նրա նկարահանած «Կյանքի լավագույն կեսը» ժամանակակից էր և այն տարիներին և խիստ արդիական է նաև այսօր: Եթե փորձենք ֆիլմի ասելիքը ներկայացնել մեկ նախադասությամբ, ապա ոչ ավելի, ոչ պակաս, կինոնկարն այսօրվա օլիգարխիկ հասարակության մասին է: Այո, այո, տասնամյակներ առաջ Ալբերտ Մկրտչյանի նկարահանած այս ֆիլմի հերոս Հայկը (դերակատար՝ Շահում Ղազարյան ) , արդի օլիգարխիայի , մեծահարուստների նախատիպն է, որի տենդենցն ու զարգացումը ձևավորվել են դեռևս 42 տարի առաջ:
Դրամատուրգ Ժորա Հարությունյանի սցենարով 1981 թվականին Ալբերտ Մկրտչյանը նկարահանեց «Խոշոր շահում» կատակերգությունը: Սյուժեն սովորական մի փաստ է: Մարդը վիճակախաղի տոմսով ավտոմեքենա է շահում և այդ շահումը դառնում է նրա հոգեկան ապրումների արտացոլումը: Իր ժամանակին այս ֆիլմն ընդունվեց սովորական՝ համարվեց երիտասարդ ռեժիսորի հերթական գործ: Այսօր, երբ նկարահանումներից տասնամյակներ անց առիթ ես ունենում մեկ անգամ ևս դիտելու, պարզ է դառնում, թե որտեղից է գալիս նրա կինոյի տեսակի տրագիկոմեդիան: Որն իր խորունկ մարմնավորումն է գտել գլխավոր դերակատար Մհեր Մկրտչյանի կերպարում:
«Հին օրերի երգի» թեման գալիս է նրա առաջին «Լուսանկար» կարճամետրաժից: Պատերազմական թեման միշտ էլ կինոռեժիսորի մտահորիզոնում է եղել: Նրա մանկությունն ու պատանեկությունն անցել են այդ դժնի տարիներին: Ի վերջո փոստատար Նիկոլը (դերակատար՝ Մհեր Մկրտչյան) մտացածին կերպար չէ, այլ՝ իրականություն: Իսկ իրականությունը արվեստագետը որքան կարող է պիտի բարձրացնի, որպեսզի այն համամարդկային հնչողություն ունենա:
Արվեստում Ալբերտ Մկրտչյանը ճակատային էր, բոլոր խոչընդոտները մինչև վերջ հաղթահարող:
Ուշագրավ մի փաստ: Ալբերտ Մկրտչյանի նկարահանած ֆիլմերը, երբ արտերկրում ես դիտում, եղած ասելիքին կարծես մի նոր երանգ և ուժգնություն է հաղորդվում: Տարօրինակ ոչինչ չկա, օտար միջավայրում ազգայինի և համամարդկայինի բաղդատումը ավելի ցայտուն է աչքի զարնում և ակամա հպարտանում ես կինոռեժիսորի ստեղծածով:
Հիմա, երբ հետին թվով ծանրութեթև եմ անում նախկին համամիութենական կինոփառատոների կշիռն ու արժեքը, մեկ անգամ ևս համոզվում եմ, որ գնահատման արժևորման չափանիշներով ոչնչով չէին զիջում աշխարհի ամենահեղինկավոր «Ա» դասի փառատոներին: Այստեղ ես ականատես եմ եղել ժյուրիի խստապահանջությանը, մանրակրկիտ ու անզիջում քննարկումներին, կինոյի ապագային միտված ուղղվածությանն ու նախանշումներին: Ալբերտ Մկրտչյանի հետ առիթ եմ ունեցել մասնակցելու Լենինգրադի (1983 թ., XVI) և Մինսկի (1985 թ., XVIII) համամիութենական փառատոններին: Երկու անգամն էլ հայկական կինոն արժանապատիվ է ներկայացել: Լենինգրադում ներկայացված էր «Հին օրերի երգը», իսկ Մինսկում «Մեր մանկության տանգոն»:
«Հին օրերի երգը» ֆիլմի ցուցադրումից հետո խորհրդային ամենահեղինակավոր դերասաններից մեկը՝ Նիկոլայ Կրյուչկովը ասաց. «Մեր երկրի գրեթե բոլոր անկյուններում Նիկոլներ ու Մուշեղներ են եղել, միայն թե տարբեր անուններով: Եվ պատերազմում մի փոքրիկ քաղաքի ողբերգությունը դարձել է համընդհանուր: Ապրել հոգևոր ու ֆիզիկական զրկանքների պայմաններում և չկորցնել մարդկայինը, սա է ինձ համար ամենակարևորը»: Իսկ գերմանացի Գյունտեր Ռաշը հավելեց, որ տասնամյակներ շարունակ խորհրդային կինոյում գերմանացիները միայն ֆաշիստների տեսքով են ներկայացել: Հայկական ֆիլմը մեզ էլ է հոգեհարազատ, մեր մայրերն էլ են «սև թղթեր» ստացել: Նա նաև ասաց, որ «Հին օրերի երգը» ոչ միայն ԳԴՀ - ում, այլև ամբողջ Գերմանիայում լայն արձագանք կառաջացնի: Հետագայում այդպես էլ եղավ:
Այն, ինչ տեղի ունեցավ Մինսկի կինոփառատոնում, կարծում եմ Հայկինոյի պատմության ընթացքում հազվադեպ երևույթ էր: «Մեր մանկության տանգոն» արժանացավ լավագույն ֆիլմի համար սահմանված գլխավոր մրցանակին, իսկ Գալյա Նովենցը՝ կանացի լավագույն դերակատարման համար գլխավոր մրցանակին:
Հայկական կինոյի ամբողջ պատմության մեջ «Մեր մանկության տանգոն» միակ ֆիլմն է, որ Վենետիկի միջազգային հեղինակավոր փառատոնի մրցանակն ունի՝ Գալյա Նովենցի դերակատարումը արժանացել է ժյուրիի բարձրագույն մրցանակին: Ինչպես մեր կինոյում, այնպես էլ դերասանական աշխարհում, ընդհանրապես, ոչ ոք նման բարձրագույն պարգևի չի արժանացել: Գալյա Նովենցին համեմատել են իտալացիների կուռք Աննա Մանյանիի հետ: Այդ առիթով մեր զրույցի ժամանակ Ալբերտ Մկրտչյանն ասաց:
- «Տանգոն» Վենետիկում ցուցադրվեց հայկական օրինակով, իտալերեն սուբտիտրերով (ենթագրերով): Հետաքրքիրն այն է, որ ցուցադրման ընթացքում իտալական և տարբեր երկրների ֆիլմերի դիտմանը եկած հայ հանդիսականներն էկրանային ռիթմին, դիալոգին արձագանքում էին անմիջապես՝ ծիծաղ, ծափահարություն, իսկ իտալացիները փոքր - ինչ ուշացումով, այսինքն՝ սուբտիտրերը կարդալուց հետո: Ու ցուցադրման ընթացքում մի աշխույժ մթնոլորտ էր տիրում:
Մհեր Մկրտչյանի և Գալյա Նովենցի ստեղծած կերպարները դուրս են գալիս ազգային շրջանակներից և դառնում համամարդկային արժեք: Այդ են վկայում իտալական, բազմաթիվ թերթերի արձագանքները, որոնցից ընդամենը մի փոքրիկ մասն ուզում եմ մեջբերել
:
«Ուրախ, համակրելի, երբեմն էլ ուղղակի անզուսպ է հայ ռեժիսոր Ալբերտ Մկրտչյանի «Մեր մանկության տանգոն» ֆիլմը: Այստեղ գերիշխողը Գալյա Նովենցն է, Աննա Մանյանիի խիստ արևելացված տեսակը»:
«Մկրտչյանը ցուցաբերում է մարդասերի աչք և կոմիկականի կատարյալ զգացողություն: «Տանգոյի» Հայաստանը մեզ՝ իտալացիներիս թվում է շատ նեապոլիտանական, իսկ խիզախ մոր կերպարը, որ ստեղծել է Գալյա Նովենցը, լուսավոր ու պայծառ հուշեր է արթնացնում Միտինա դե Ֆիլիպոյից մինչև Աննա Մանյանի», - գրել է «Լա Ռեսպուբլիկան»:
Մի անգամ Ալբերտին հարցրի, թե ինչպես ընտրեց Գալյային: Ասաց.
- Սկզբում մտածում էի Սոֆիկո Ճիաուրելու մասին, որովհետև Գալյան շատ իներտ էր, ամբողջ օրը խմբում նստած էր, շարժում չկար: Ի վերջո, Գալյայի նախատիպը մայրս էր, ով տեղում հանգիստ նստել չուներ, ամեն ինչում առաջինն էր: Առանց իրեն ոչ միայն մեր տանը, այլև հարևան - բարեկամների մոտ հարց չէր լուծվում: Մի օր Գալյայի ներկայությամբ դիտմամբ ասացի, որ «Տանգոյում» խաղալու համար Սոֆիկոյին եմ հրավիրել: Աներևակայելի մի պայթյուն առաջացավ: Գալյան 180 աստիճանով փոխվեց, մի տեսակ «լրբացավ», ինչ ասես ինձ ասաց… Շվարած նայում էի նրան ու այդ պահից հասկացա, որ միայն ու միայն նա է գլխավոր դերակատարը:
Մինսկի և Վենետիկի միջազգային կինոփառատոներից վերադառնալուց հետո երեք-չորս տարի նա ոչինչ չնկարահանեց: Անընդհատ ստեղծագործական խմորումների մեջ էր:
Եվ դա հասկանալի էր, «Տանգոյի» իր բարձրացրած նշաձողը այնքան բարձր էր, որ ծանրաձողին մոտենալ անգամ չէր ուզում:
«Շնչառություն» ֆիլմը դիտելուց հետո, երբևէ մտքովդ չի անցնի, որ գլխավոր հերոսի՝ Արմեն Կարպիչի կերպարը Խորեն Աբրահամյանից բացի մեկ ուրիշը կարող էր խաղալ: Չնայած սցենարի առաջին տարբերակում նա այլ նկատառում ուներ…
Սպիտակյան սարսափելի երկրաշարժից հետո, որն ավերել է Հայաստանի Հյուսիսային ամբողջ շրջանը, այդ թվում նաև կինոռեժիսոր Ալբերտ Մկրտչյանի ծննդավայրը՝ Լենինականը (Գյումրին), նա հաճախ էր բարձրաձայնում, որ պետք է այդ մասին ֆիլմ նկարահանի: Սակայն ոչ թե լացուկոծի դրամատուրգիայով, այլ ծիծաղի: Արցունքներ ծիծաղի միջով, այս է կինոռեժիսոր Ալբերտ Մկրտչյանի բոլոր ստեղծագործությունների կրեդոն: Այդ առումով բացառություն չէ 2000 թվականին նկարահանած «Ուրախ ավտոբուս» ֆիլմը: Ինչպես ասացինք, նրա նկարահանած ֆիլմերը, կինոնկարների ասելիքը երկու հիմնական շերտ ունի՝ տրագիկականն ու կոմիկականը, նրանք հաճախ առանձնանում են, երբեմն էլ միահյուսվում: Ահա այդ շերտերից մեկը «Ուրախ ավտոբուսն» է, որը գալիս է «Խոշոր շահումից»:
Նրա բոլոր կինոնկարները՝ «Լուսանկար» ու «Հուշարձան» (1969 - 71 թթ.), «Բովտուն» (1977 թ.), «Կյանքի լավագույն կեսը» (1979 թ.), «Խոշոր շահում» (1981 թ.), «Հին օրերի երգը» (1982 թ.), «Մեր մանկության տանգոն» (1984 թ.), «Շնչառություն» (1988 թ.), «Ուրախ ավտոբուսը» (2000 թ.) , կինոռեժիսորի սրտի և ոգու արտահայտությունն են:
Նրա բոլոր ֆիլմերը նախնիների և ժամանակակիցների տառապած աշխարհից է...
Ռոբերտ Մաթոսյան
27.02.2022 FB էջից
Մեծատաղանդ արտիստ Մհեր Մկրտչյանը հայտնվեց հայ թատերական արվեստում՝ արժանանալով ժողովրդական ինքնաբուխ սիրո:
Դեռևս մանկուց են դրսևորվել նրա բազմաթիվ շնորհները. դպրոցին զուգընթաց սովորել է Մերկուրովի անվան նկարչական դպրոցում (հայրը՝ Մուշեղը, երազում էր, որ որդին նկարիչ դառնա), օժտված անսովոր, բացառիկ
երաժշտականությամբ՝ նվագել է կլարնետ, երգել է գուսանական և
ժողովրդական երգեր, բանաստեղծություններ է գրել, Տեքստիլ կոմբինատի
թատերական ինքնագործ խմբի ներկայացումներին խաղացել է փոքր ու մեծ
բազմաթիվ դերեր, Վարդուհի Վարդերեսյանի հետ ուսանել է Գյումրիի
թատրոնի ստուդիայում՝ դառնալով թատրոնի երիտասարդ դերասանների
փայլուն հերթափոխը:
Ինքն իր մասին ասել է. «Լենինականի Տեքստիլի ակումբը համարում եմ
պատերազմական տարիների իմ խանձարուրը, Լենինականի թատրոնը՝ իմ
ոսկե օրոցքը, Գ. Սունդուկյանի թատրոնը կարելի է համարել ինստիտուտի
ուսումնառություն, այն ամենը, թե ինչ եմ սովորել...»1: Ապրել է «Ծանիր
զքեզ», «Սովորի՜ր, սովո-րի՜ր, սովորի՜ր…» կարգախոսներով:
«Հայ թատրոնի առեղծվածներից մեկը…Զարմանահրաշ արտիստ: Եկավ
աշխարհը ավելի բարի դարձնելու… եկավ ծիծաղով… դարդը թաքցրած
մեզանից, ինքն իրենից:
Ապրեց ու արարեց ազատ, անկախ, շռայլ: Մեծ… մեծ, ինչպես իրեն ծնող
հողը՝ անզուգական Գյումրին: Նա այն գյումրեցին էր, որ իր մեջ պարփակեց
Շերամի վառվող ջիգյարը, Իսահակյանի պոեզիայի խորությունը, Շիրազի
ժայթքող սիրտը, Մինասի խիտ ու անսպասելի գույները, Արփաչայի
հավերժությունը:
Ինչ բազում ու բազմաթիվ դերեր, ինչ դերակատարումներ: Հա-
մաժողովրդական, խելակորույս սեր բեմում, կյանքում: Հումորի շատրվան,
հմայքի ծով»2, - այսպես է բնութագրել մեծ արտիստին անվանի ռեժիսոր,
թատերական-հասարակական գործիչ Երվանդ Ղազանչյանը:
Մհերը ծնվել է 1930 թ. հուլիսի 4-ին, նրան անվանել են Ֆրունզիկ: «Մեր
ընտանիքում տիրում էր ջերմությունը, այն գալիս էր հորս ու մորս
կենսագրությունից, մեր ծանր մանկությունից: Մենք համախմբվել էինք՝ երկու
քույր, երկու եղբայր: Ոչ մի ուժ չէր կարող մեզ բաժանել: Ընտանիքով ապրում
ԳԵՎՈՐԳՅԱՆ Թ. Հ.
Мне хочется несколько теплых слов сказать о моем замечательном друге, о дорогом Фрунзике.
Он, конечно, был совершенно неординарным человеком, человеком молниеносной фантазии, экспромтов, очень талантливым абсолютно во всем! Я никогда не забуду, как он отвечал такие предметы как диамат, истмат, историю КПСС, научный коммунизм и прочую белиберду, на которую, к сожалению, уходило так много нашего драгоценного времени. Фрунзик рассказывал, буквально ни одной строчки, ни одного слова не прочтя, и главное, сидел умный педагог с умным лицом и слушал его. Мы умирали от смеха, не знали куда деваться… А он с серьезным видом нес неимоверную чушь, но говорил с таким достоинством, авторитетно упоминая все время Маркса, Энгельса, Ленина, Сталина, чуть ли не цитируя их. Его слушать, просто заслушаться! Это был очень талантливый человек…
Каждый год 2-го мая в день моего рождения в моем доме собирались удивительные люди. Ну что мне сказать, мой дорогой друг Паруйр Севак, которого без слез вспомнить невозможно, Вадим Меликсетян, Левон Ахвердян — крупные театроведы того времени, и многие-многие другие… Но самым ярким, конечно, всегда был Фрунзик, дорогой любимый друг! Когда приближался этот день, Фрунзик начинал нервничать: «Мы соберемся у тебя, соберемся? Посидим…». Я говорила: «Какой может быть разговор!?». Он, во-первых, вел все это грандиозное общество, народу всегда бывало много, вел весь вечер, не уставал, был неиссякаем в остротах, в доброте своей, в своем самом хорошем ко мне отношении, мы все погибали от хохота. Мы, действительно, очень хорошо и тепло дружили… Мама и папа тоже очень любили Фрунзика, очень! Я счастлива, что жизнь мне подарила такого человека на долгие-долгие годы… …
Наступил великий день, я оканчивала театральный институт. Дипломные спектакли! Ну, сколько волнений… Я играла в двух спектаклях. Первый по пьесе «Доктор Ерванд Бошоян». Как говорил Вагарш Богданович, эта пьеса ставилась очень редко. Я играла главную роль, роль Жени, и получился интересный хороший спектакль. Второй спектакль по пьесе советского автора Цезаря Солодаря «В сиреневом саду». Замечательно был оформлен спектакль, кусты сирени на сцене, причем я нарвала сирень в нашем саду, и мы к искусственным кустикам нацепили настоящие ветки сирени. Я играла в партнерстве с Фрунзиком Мкртчяном. Это было замечательно! Веселая, в хорошем стиле выдержанная комедия, и наше партнерство с ним получилось ну просто замечательным… Но надо же было такому случиться, перед самым экзаменом мы повздорили с Фрунзиком, я с ним поссорилась и не разговаривала. Тем не менее, мы продолжали репетировать, как ни в чем не бывало… Наконец экзамен! Боже мой, маленький зал нашего театрального института, в котором было все оборудовано по тем временам замечательно, ломился от зрителей. Одна только комиссия состояла, представьте себе — Вардан Аджемян, Армен Гулакян, Вагарш Вагаршян, Вавик Вартанян, Авет Аветисян, специально приехал мой дядя Арам Ильич Хачатурян…
В общем, что говорить, и зритель тоже, так сказать, соответствовал этим людям. Буквально, ломился зал… И вот, мы играем эту нашу комедию «В сиреневом саду», и мой диалог с Мкртчяном… Он должен дать реплику, без которой мне дальше говорить нечего. Если он не скажет именно этот текст, значит непонятно что может случиться… Он молчит. Невозмутимо молчит… И, главное, с таким умным видом, что не придерешься… Я ему тихо так говорю: «Дай реплику… Реплику дай…». Он мне в ответ, на ухо: «Будешь со мной разговаривать? Будешь разговаривать со мной?». Я опять: «Дай реплику…», — и делаю вид, как будто, так и полагается, что-то такое обыгрываю, от волнения уже умираю просто, говорю: «Дай реплику! Говори! Дай реплику…». «Нет, скажи, помиримся или нет? Скажи, будешь разговаривать со мной?». У нас уже многозначительные немые монологи пошли, несусветные вторые планы… Текста нет, а на сцене продолжается действие… Зритель хохочет, у меня ужас на лице, вообще мне кажется, что выражение моего лица в тот момент было, мягко говоря, странным, я уже не говорю о Фрунзике… Невероятно серьезный, зритель хохочет, а он… И опять: «Помиримся или нет?». Наконец я не выдерживаю: «Помиримся, помиримся!!! Слушай, дай реплику!». Под общий хохот он дает реплику, и мы продолжаем… Я до сих пор не знаю, зритель заметил что-то или нет, может быть даже и заметил, но эта легендарная комиссия высоко оценила наши работы. Председателем был Григорий Нерсесович Бояджиев, светило русского советского театроведения, и, конечно, ответственность была грандиозная. Спектакль прошел замечательно, мы получили высшие баллы. Бояджиев дал очень высокую оценку, а уж о зрителях я не говорю, они рвались в наши маленькие-маленькие гримерные комнаты с поздравлениями, это был настоящий большой праздник! Дальше уже дипломы шли… Я окончила с отличием театральный институт…
… Трагично в дальнейшем сложилась судьба Фрунзика… Он пригласил меня однажды, будучи уже второй раз женатым, на спектакль в свой театр. Он играл главную роль, и играла его жена в паре с ним. То, что делал Фрунзик — это было потрясающе! Вы знаете, такие глаза были у Нерсесяна, вот такие глаза и даже может быть еще трагичнее… Я считаю, что он, конечно, нераскрытый артист… Он очень мало сделал из того, что мог бы сделать. Его талант был настолько велик, что, наверное, просто не мог уместиться в рамки времени… Жизнь жестоко распорядилась с таким талантищем… Но он остается ярким и горячо любимым. Его искусство — глубочайшая бездна правды, правды жизни! Воистину Народный Артист в самом широком и вместе с тем буквальном понимании этого слова… Он был в моей жизни, и это счастье…
Я хочу вспомнить еще об одном выдающемся армянском актере, о Хорене Абрамяне, который безвременно ушел в мир иной, замечательный актер! Мой близкий друг… Он оказался рядом и помог мне в трудные минуты жизни, не важно, как помог — по-человечески и очень своевременно… Я ему благодарна за то, что он просто был моим другом. Мне он очень нравился на сцене и в кино, могучая личность! В повседневной жизни он был председателем СТД, много хлопот, всяких каверз, недовольства, нервов… Как это все отошло куда-то, кануло в небытие, и остался образ великолепного красивого человека и чудесного актера…
Недавно я была в Пантеоне на могиле Арама Ильича, Хорик похоронен почти рядом, на этой же аллее лежит и Фрунзик. Было тяжело стоять у могил бесконечно дорогих мне людей и вспоминать, вспоминать, жалеть о том, что их нет, и уже никогда больше не будет…
Очень, очень жаль, армянское искусство потерпело настоящий крах, когда не стало Фрунзика Мкртчяна, когда не стало Хорена Абрамяна…...Лейли Хачатурян...
https://nashasreda.ru/lejli13/
Портал «Наша среда» продолжает публикацию глав из книги «Лейли», вышедшей в издательстве «Антарес» в 2010 году по госзаказу Министерства культуры Республики Армения. Эта книга – история жизни ведущей актрисы Ереванского ордена Дружбы Народов Государственного русского драматического театра им. К.С.Станиславского, народной артистки Армении Лейли Хачатурян, представительницы легендарного армянского рода Хачатурянов, записанная с ее же слов.
Вместе с тем, это история жизни армянской интеллигенции, рассказ о трудном, но замечательном времени расцвета искусства в Армении.
Текст публикуется с согласия автора литературной записи книги Армена Арнаутова-Саркисяна....