Հարցրեք որևէ մեկին՝ ո՞վ է Մհեր Սկրտչյանը, կպատասխանի «Ֆրունզի՞կը ...Ո՞վ չգիտե Ֆրունզիկ Մկտրչյանին»։ Ստացվում է, որ Մհեր գրում ենք, Ֆրունզիկ կարդում։ «Փշոտ» Մհերին հանդիպելու համար Ոզնին մեկնեց Ծաղկաձոր՝գրողների ստեղծագործական տուն, և ծաղիկների մեջ գրի առավ Մհեր Մկրտչյանի ,փշոտե մտքերը
– Ո՞վ է Պաղտասար աղբարը։
– Ե՛ս եմ, ո՞վ է, – պատասխանեց Մհեր Մկրտչյանը։
– Ինչպե՞ս թե Դուք եք, – զարմացավ Ոզնին,Պաղտասարը ծիծաղելի և դյուրահավատ մարդ է, որին խաբում են և բամբասում։ Մի՞թե Ձեզ էլ են խաբել ու բամբասել։
– Շա՜տ։ Ընդհանրապես, վատ լուրր հաճույքով են լսում, պատմում և հավատում։ Մեր թատրոնի հետ հյուրախաղերի էի արտասահմանում, իսկ Հայաստանում տարածել էին, անգամ «ականատեսներ» էին հայտնվել, թե այդ ընթացքում ավտոմեքենայիս տակ մարդ եմ գցել Հայաստանում։ Բանը հասավ այնտեղ, որ երբ վերադարձա արտասահմանից, նույնիսկ ինձ հետ եղած դերասան ընկերներս հարցնում էին.
«Ճի՞շտ է»։ «Բայց չէ՞ որ երկու ամիս միասին ենք եղել», – զարմանում էի ես։ «Ի՞նչ կա որ, մարդիկ պատմում են...»։ Ստացվում է, որ մեծ մասը լսածին է հավատում, ոչ թե տեսածին։
– Ընդհանրապես, Դուք ձեզ համե՞ստ եք համարում։
– Ատելով ատում եմ փոքրոգիներին։ Ես իմ արժեքը գիտեմ։ ճանաչում եմ ինձ։ Կարևորն այն է, որ մարդն ինքն իրեն ճանաչի, մանավանդ՝ արվեստում։ Սիրում եմ համեստ մարդկանց, բայց չեմ սիրում հաﬔստ կարողության տեր դերասաններին։Կա՛մ լավ, կա՛մ բոլորովին, ահա իմ նշանաբանը։
– Ձեզ ամենուր դեմքով ճանաչում են։ Ինչպե՞ս եք զգում այդ ժամանակ։
– Իմ մասնագիտությունն այնպիսին է, որ ինձ ճանաչում են։ Սովորական է դարձել։
– Ձեզ երբևէ նայո՞ւմ եք հայելու մեջ։
– Շա՛տ։ Բայց ինձ համար ամենագեղեցիկ մարդը նա է, ով գեղեցիկ բովանդակություն ունի։
– Ուզում եք ասել, որ Դուք գեղեցիկ եք։ Պարզ է։ Իսկ... կենդանիներ սիրո՞ւմ եք։
– Երբ նայում եմ կենդանիներին, ամաչում եմ, որ... երկու ոտքով եմ քայլում։ Շատ եմսիրում կենդանիներին։ Իրենց նմանների դեմ գոնե զրպարտագիր չեն ուղարկում։ Միակկենդանին, որ չեմ սիրում, կենգուրուն է։ Ասում են՝երբ վագրը հարձակվում է,կենգուրուն լքում է ձագին, որպեսզի ինքը փրկվի...
– Իսկ կարելի՞ է ատել մի դերասանի, բայց նրա հետ սեր խաղալ բեմում։
– Եթե տաղանդավոր դերասան է, բեմում մոռանում եմ ատելությունս և նույնիսկ սիրահարվում։
– Ինչպե՞ս եք զգում ներկայացումից առաջ և հետո։
– Ներկայացուﬕց առաջ հուզվում եմ, բարկանում, վիրավորվում, առանձնանում, իսկ ներկայացումից հետո մեքենայով երկար շրջում եմ, նույնիսկ ուշացած անցորդներին տուն տանում...
– Եղե՞լ է, որ դահլիճում զգաք որևէ մեկի սառը հայացքը։
– Ամեն անգամ մի հոգի լինում է։ Ինձ միշտ թվում է՝ նա կամ շատ խելոք է, կամ շատ հիմար։ Մեծ մասամբ վերջինն է լինում։
– Իսկ եղե՞լ է՝ բեմում մոռանաք, որ բեմում եք։
– Ամեն ներկայացման մեջ մի քանի ուժեղ տեսարաններ կան, երբ ես լրիվ մոռանում եմ, որ ներկայացում է, որ ես դերասան եմ։
– Ինչպե՞ս եք քնում գիշերները։
– Վա՛տ։ Ընդհանրապես քիչ եմ քնում, այն էլ՝ ինքնաթիռներում և... գրիմի ժամանակ։
– Ե՞րբ իմացաք, որ Ֆրունզե անունը... ազգանուն է։
– Հրաչյա Ներսիսյանն ասաց։ Առաջին անգամ տեսա թատրոնի բակում։ «Ի՞նչ է անունդ», – հարցրեց։ Պատասխանեցի՝ Ֆրունզե։ Ասաց. «Դա՛, բիվայետ»։ Հետոկրկին դիմեց ինձ. «Աֆիշը կարդա, տես՝ հոս ի՞նչ պիտի խաղան այսօր»։ Նայեցի, նայեցի, մի կերպ կարդացի, հուզված պատասխանեցի՝ «Օթելլոն» է։ «Ե՞ս կխաղամ, թե՞ անոնք», – ասաց։ Ասի՝ դո՛ւ կխաղաս, Վարպետ։ Ասաց. «Դա՛, բիվայետ»։ Գնաց տասը քայլ, շուռ եկավ «Լսիր, դո՛ւ, Կատովսկի»։Ես այդտեղից զգացի, որ իմ անունը ազգանուն է։
– Վարդան Աճեմյանի կարծիքն ինչպիսի՞ն էր Ձեր մասին։
– Նա՛ ինձ Երևան հրավիրեց։ Աճեմյանն ասում էր՝ երբ Ֆրունզիկին դերը տալիս ես, առաջին հերթին կատվի նման նայում է, որ բերանը չվառի։ Հետո սկսում է երկար տնտղել։ Միանգաﬕց չի ուտում։ Սկսում է կռիվները հեղինակի հետ, հետո կռվում է դերի հետ, դերից հետո կռվում ինքն իր հետ։ Կռվում է այնքան, որ հեղինակին էլ սիրի, մյուսին էլ սիրի, իրեն էլ սիրեն...
– Այնուհանդերձ՝ Ձեր առաջին ուսուցիչն ո՞վ է։
– Մայրս՝ Սանամը։ Անցյալ օրը բացեցի մորսվ աշխատանքայինգրքույկը։ «Սանամ» էր գրում ստորագրության փոխարեն, «մ» տառն էլ ծռվա՜ծ-հոգնա՜ծ։ Գրելիս հոգնել էր մինչև  մ-ին հասնելը։ էնտեղ գրված է կրթություն՝ տարրակա՞ն, միջնակա՞րգ, թե՞ բարձրագույն։ Գծված էր «տարրականի» տակ։ Մի բան, որը պակաս է բոլոր բարձրագույն և միջնակարգ ավարտածներիս մոտ։ Մայրսուներ տարրական կուլտուրա, որ չունենք մենք այսօր։
– Երևում է՝ շատ եք նեղացած մարդկանցից։
– Ո՛չ։ Ես փնտրում եմ մարդու մեջ բարին,լավը։ Երբ մտնում եմ թատրոն, մեկը իմ բարևին կոպիտ է պատասխանում, անﬕջապես մտածում եմ. կա-չկա տաքսին է շատփող վերցրել, կամ տանը վեճ է եղել։ Ես չեմնեղանում մարդուց, ես ուզում եմ թափանցելնրա սրտի արահետները...
– Եթե ոսկե ձուկ բռնեք, և նա կատարի Ձերցանկությունները, ի՞նչ կխնդրեք։
– Որ վերացնի բամբասանքը, անտարբերությունը, նախանձը։
– Մի՞թե իսկապես այդքան դժգոհ եք...
– Ուրիշ քաղաքներում արվեստասերներըմոտենում, խելացի հարցեր են տալիս, ինքնագիր են խնդրում, իսկ մեզ մոտ գոռումեն. «Ֆրո՜ւնզ» կամ «Ֆրունզիկ ջան, գնանքխﬔնք», և կամ «Արտասահմանից ի՞նչ եսբերել...»։
– Ուրիշ ի՞նչ խնդիր է Ձեզ հուզում։
– Ամեն մարդ իր տեղում լինի։
– Մենք էլ ցանկանում ենք, որ Դուք էլ Ձե՛ր տեղում լինեք՝ մայր թատրոնում...

Արամայիս Սահակյան
ԳՈՐԾԱՐԱՐ 7-9 (183-185)
2014 թ. հուլիս-սեպտեմբեր

- Ասում են՝ Մհեր Մկրտչյանի և ձեր միջև արտաքին ինչ-որ նմանություն կա, հետաքրքիր է. դուք է՞լ այդ կարծիքին եք։
- Դրա մեջ ինչ-որ ճշմարտություն կա։ Մի ժամանակ, երբ նիհար էի, ժողովուրդն ինձ շփոթում էր Ֆրունզիկի հետ։ Հիշում եմ, մեր տան դիմացի շենքում պեպենոտ դեմքով մի տղա էր ապրում։ Երբ ամեն առավոտ դուրս էի գալիս տնից, տեսնելով ինձ՝ նա անմիջապես սուլում էր «Նվագախմբի տղաների» հանրածանոթ երաժշտությունը։ Կարծում էր՝ Ֆրունզիկն եմ։ Եվ այդպես ամեն օր։ Ես անձայն շարունակում էի ճանապարհս։
Մի անգամ էլ տեսնելով, որ չնկատելու եմ տալիս, նա ճարահատյալ վազեց դեպի ինձ, կանգնեց դիմացս և սկսեց բարձրաձայն սուլել նույն երաժշտությունը։ Հետո հանկարծ անավարտ թողեց սուլոցը և զարմացավ. « վայ, Ֆրունզիկը չէ՞ »: Այս անգամ էլ ես անցա հարձակման՝ սուլելով բոլորին հայտնի իմ կատարումը.
«Լարի թըմ-բըլա՜-լա-լա-հա՜-հա–հա» ։
«Հա՜, հիշեցի...»,- մտաբերեց տղան։

ՀՀ ժողովրդական արտիստ  Հենրիկ Ալավերդյանը 

Бэкстейдж из фильма "Крупный выигрыш" с участием Генрика Алавердяна (Басо)

Երկու Գյումրեցի (Էլ չըսեմ տաղանդավոր ու հանճարեղ, սաղն էլ գիտեն) Մհեր Մկրտչյանն ու Հենրիկ Ալավերդյանը (Բասոն) 2 օրով կորան «Հին օրերի երգը» ֆիլմի նկարահանումներից: Ման գուկան, չեն գտնի: Դու մի ըսա, գնացել էին Ղուկասյան գյուղ, հարսանիքի մասնակցեն: Ընտեղ ոչխար էին մորթել գյուղացիները, գլուխը դրել էին քարին: Ֆրունզիկը, արդեն գինովցած, տեսնիգը, գուկա առաջը կնստի ու կաշե, երկար կաշե:
- Ի՞նչ կէնես, Ֆրունզ, էդ ընչի կաշես էդ օխչրի գլխին, վայթե սիրդդ քյալլա գուզե:-կատակի կուդա Բասոն
- Բասո, հլը էդ օչխրի աշքերուն աշե, հլը, հլը ինչխ կաշե:
Ծանոթ կադր է, չէ՞:
Հետագայում ֆիլմի ամենահանճարեղ դրվագներից մեկը դառավ:

Գրիշա Մարգարյան
«Տիկնիկ» թատրոնի ղեկավար, Ղափան

— Он все воспринимал по-детски сиюминутно, очень глубоко это переваривал и потом выдавал… Когда мы снимались с ним в фильме “Кусочек неба”, он говорил: “Нажми мне, пожалуйста, на ногу, если почувствуешь, что есть педаль и нужно меня остановить”.
Но я себе никогда этого не позволял!
Я очень обрадовался, когда узнал об идее памятника героям “Мимино”. Это очень хорошо! Смотрите, как интересно получается: грузины, армяне в Москве… Это же о нас: обо мне как о русском, о вас как об армянине или как о грузине. Это нельзя потерять. Это будет доказательством того, что есть еще человеческое между нами.
А человек, который не знает ничего об этом памятнике и картину не видел, может быть, захочет узнать, что это Фрунзик, это Буба Кикабидзе, а это Леонов в фильме “Мимино”.

Ашот Адамян, народный артист Армении

Ашот Адамян и Фрунзик Мкртчян в фильме "ПОЩЕЧИНА"

                                             Մեխանիկի օգնականը
Տակավին պատանի եմ: Աշխատում եմ Լենինականի տեքստիլ կոմբինատի ակումբում՝ մեխանիկի օգնական:
Այդ օրերին Լենինական եկավ ամենքից սիրված, հռչակավոր դերասան Հրաչյա Ներսիսյանը:
Թե ինչու և ինչպես, չեմ կարող ասել, ակումբ ներս մտնելիս՝ արժանացա վարպետի ուշադրությանը: Դիմելով ինձ՝ հարցրեց.
- Տղաս, անուն ունե՞ս:
- Իհարկե ունեմ,- համարձակ պատասխանեցի ես:
- Ի՞նչ է:
- Ֆրունզ,- ասացի:
- Բիվայետ,- քթի տակ ծիծաղելով ասաց վարպետը: (Բիվայետը վարպետի սիրած արտահայտությունն էր) :Նա ինչ-որ հանձնարարություն էր անում ակումբի բեմը կարգավորելու համար: Ես, որ օգնում էի բանվորներին, , լուռ հետևում էի նրա շարժումներին:
Ինձ այդ օր հանձնարարել էին մի փոքր դեր: Իմ ուրախությանը չափ ու սահման չկար: Խաղընկեր լինել բեմի մեծ վարպետի հետ, հեքիաթ բան չէ...
Նկատելով, որ ես իրարանցման մեջ եմ, շատ անհանգիստ եմ, դարձավ ինձ.
« Այ տղա Կատովսկի՛, ինձի նայե...»
«Ֆրունզե-Կատովսկի»: Անունս էր մոռացե՞լ, թե՞ կատակեց չհասկացա:

Իսկ իմ առաջին հանդիպումը Հրաչյա Ներսիսյանի հետ...
Ես իմ անունի ձեռը կրակն եմ ընկել` Ֆրունզիկ, հա Ֆրունզիկ: Եկել եմ Սունդուկյանի թատրոն: «Պեպո» ֆիլմը իհարկե տեսել էի... Հիմա եկել եմ թատրոն... Առաջին անգամ էի Երևանում... Տրամվայից էի վախենում... Ինձ համար ամեն ինչ անսովոր էր` մեծ քաղաք, անծանոթ միջավայր ու Մայր թատրոն: Թատրոնի ետևի մուտքից ներս մտա: Միջանցքում եմ, ու մեկ էլ այս շոգ կրակին մեկն ասաց. «հ ծՏՉօՎ չՏՊՏՎ»: Ինչպես թե` «Շնորհավոր նոր տարի», ի՞նչ կապ ունի... Նայեմ տեսնեմ Հրաչյա Ներսիսյանն է: «Դղա... շշշը...– մի քիչ գինովցած էր,– դու անուն ունի՞ս»: Պատասխանեցի. «Ունիմ, ընկեր Ներսիսյան»: Հարցրեց. «Ի՞նչ է անունդ»: Ասացի. «Ֆրունզիկ»: Հետո զգացի, որ «իկ»ը շատ է փոքրացնում ինձ` Ֆրունզի՛կ, ու ուղղումով կրկնեցի. «Ֆրունզե՛»: Ասաց. «ըօՉՈպՑ»: Թե ինչ է, որ պատահում է, չհասկացա: Իսկ նա շարունակեց. «Նայե` այսօր ի՞նչ ներկայացում է»: «Օթելլո է»: «Վո՞վ կխաղա»: Փափազյանը, ինքը, Ջանիբեկյանը Օթելլոյի դերում փոխնակներ էին: Ազդագրի վրա կարդացի. «Ներսիսյա... Հա, դուք կխաղաք...»: «Бывает»,– շրջվեց ու գնաց, քթի տակ իր սիրած երգը երգելով`

Sul mare luccica, l’astro d’argento,
Placida ռ l’onda, prospero il vento,
Venite all’ agile barchetta mia
Santa Lucia, santa Lucia!...
Քիչ առաջ անցավ, հետո շրջվեց` ինձ նայեց, չրխկացրեց մատներով ու.... «Լսի՛ր, դո՛ւ, Կոտովսկի՛...»:
Այս պատմածս դեպքից հետո շատ ու շատ առիթներ եմ ունեցել շփվելու Հրաչյա Ներսիսյանի հետ: Մենք աշխատում էինք մի թատրոնում, ինքն էլ անչափ սիրում էր երիտասարդներին ու միշտ գալիս էր մեր մոտ... Մինչև օրս հիշում եմ այն հանդիպումներից ամեն մեկը, լուսավորված Հրաչյա դերասանի և մարդու մեծագույն տաղանդով... Իսկ որ բեմ էր բարձրանում, կարծես ամբողջ աշխարհը ենթարկվում էր նրան... Ինչպես ասացի, Սունդուկյանի թատրոնը մասնակցեց Մոսկվայում անցկացված Հայ արվեստի տասնօրյակին, հաջողությունը մեծ էր: Մայր թատրոնը անմիջապես պաշտոնական հրավերներ ստացավ մի շարք հյուրախաղերի, ընդ որում` նախ Բաքվում: Պատրաստությունը սկսվեց գեղարվեստական խորհրդի նիստով: Ամեն մեկը մի բան էր առաջարկում, պնդում էր, որ իր պիեսը տանեն: Վերջը որոշեցին` հյուրախաղերի բացումը պետք է լինի «Պաղտասար աղբար»ը, Հրաչյա Ներսիսյանը գլխավոր դերում:

Նունե Մկրտչյան-Տերտերյանի
ՄՀԵՐ ՄԿՐՏՉՅԱՆԻ "Հավերժական մենախոսությունը" գրքից