ժորա Հարությունյան (1928-2002)
Говорить, рассказывать, писать о Мгере Мкртчяне, представлять его, этого великого артиста насколько по сердцу мне и приятно, настолько же и обязывает, требует - признательности. Да, признательности, поскольку наше знакомство началось с этого изначально счастливого случая, развилось в творческое и человеческое родство, которое длилось и согревало нас в течение всей нашей жизни.
...Как говорится, да будет благословен день и час нашего знакомства, крестным которого стал великий покровитель армянского театра Вардан Аджемян, так любивший и понимавший Фрунзика Мкртчяна, еще не ставшего Мгером.
Фрунзик был уже актером театра имени Сундукяна, знавшим успех, а я, еще некто, совершенно неизвестный в театре, всего лишь начинающий автор маленького фильма “Золотой бычок”, знать не знал, что удостоюсь внимания Великого Аджемяна, и он поставит мою первую комедию “Порок сердца”, в которой роль главного героя Гвидона исполнит не кто иной, как избранник Аджемяна - Фрунзик Мкртчян. Он был неповторимым, безупречным и, что важнее всего, со свежим, новым взглядом, подлинным. Увы, напрасно мы бываем так немногословны, даже осторожны с незаурядными, яркими людьми, живущими рядом с нами - мы сдержаны в их оценке, похвале их преданному труду и талантам во дни их жизни. пока они рядом с нами, мы словно не в силах раскрыть рта и сказать им об их действительном значении, высоко оценить их.
Словно чего-то ждем - вот придет день, тогда и скажем.
... Мгер был любим в театре, в кино, его любили друзья, его многотысячные зрители, весь его народ. » залог этой возрастающей всенародной любви, по моему убеждению, был в том, что он никогда не искал своей заслуженной славы...
Жора Арутюнян,
драматург,заслуженный деятель искусств Арм ССР
из книги Айказа Ераносяна "Мгер Мкртчян"
Այդ պարզ մարդը իր արվեստոիմ երբեք պարզունակ չդարձավ
— Վարղան Նիկիտիչ, այսօր այսպես խաղամ, հետո կփոխենք։
Ինքն այնպես էր ընտրել իր ֆակտուրան, որ դրանից հետո անհնար էր փոխել։ Աճեմյանն ասաց.
— Լավ, այդպես էլ խաղա։
Մեծ հմայքի տեր էր Ֆրունզիկ Մկրտչյանը, և այդ հմայքը, ըստ իս, նրա տաղանդի մի շերտն էր նաև։ Ֆրունզիկը մեծ տաղանդի տեր լինելով հանդերձ պարզ մարդ էր, հեշտ մարդ էր, խաթրաշահ։
Բայց այդ հասարակ, պարզ մարդը իր արվեստի մեջ երբեք պարզունակ չդարձավ։
Լավ եմ հիշում, Ֆրունզիկը խաղաց Պաղտասար աղբար։ Շատերն ասացին, որ Հրաչյա Ներսիսյանից հետո... Հրաչյա Ներսիսյանը շատ լավ էր խաղում, բայց պետք է շարունակող ունենար, չէ՞։ Ֆրունզիկը խաղաց և ստացվեց։ Ես կարծում եմ, որ եթե նրան նայեր Հրաչյա Ներսիսյանը, ճակատը կհամբուրեր և կասեր. «Ապրե՚ս, մանչս»։
Այլոց համար ուրախ, իր համար ամենատխուր մարդն էր։ Նա ի ծնե էր այդպիսին, ի բնե։ Բավական է նայենք մի դրվագ «Հուշարձան» ֆիլմից՝ համոզվելու համար, թե ով է Ֆրունզիկ Մկրտչյանը։ Երբ այդ ֆիլմը ցուցադրվեց էկրաններում, մոսկովյան մամուլը գրեց. «Ֆրունզե Մկրտչյանը հանում է իր դիմակը»։
Սիրված էր թատրոնում, սիրված էր կինոյում, սիրված էր ընկերների, սիրված էր համաքաղաքացիների, սիրված էր ռուս բարեկամների, սիրված էր բոլորի կողմից: Եվ, ըստ իս, ժողովողի այդ հարաճաս՜ սերը նրա նվատմամբ գալիս էր նրանից, որ Մհեր Մկրտչյանը երբեք իր հաջողությունից, ժողովրդի սիրուց առաջ չընկավ։ Նա միշտ գնաց այդ մեծ սիրո հետևից։ Մհերը համով մարդ էր։ Այդքան տարիների ընթացքում ես նրանից կոպտություն չտեսա, մի հայհոյանք չլսեցի։ Նա կարող էր վրդովվել, վեճեր ունենալ, բայց չափի մեջ, իր արժանապատվությանը համապատասխան։ Արժանապատիվ մարդ էր և շատ կատակասեր։ Հատկապես բեմական կատակներ էր անում։ Օրինակ՛ «Սրտի արատ» ներկայացման մեջ մի կտոր կար, երբ Գվիդոնը թերթ էր կարդում ապահարզանների մասին։ Նախօրոք իմանում էր այն մարդկանց անուն֊ ազգանունները, ում հրավիրել էինք։ Դահլիճում սկսում էր կարդալ. «Այսինչ Վարդանյանը ապահարզան է տվել իր կնոջը։ Ամո՚թ Ձեզ»։ Դահլիճում այդ մարդիկ մի պահ մտածում էին, թե այդ որտեղից, պիեսում է գրված այդպիսի բա՞ն, թե՞ ինչ։
Ֆրունզիկի լռությունը շատ դեպքերում ավելի խոսուն էր, քան այն խոսքը, որ նա պետք է ասեր։
ժորա Հարությունյան
Դրամատուրգ, ՀՀ արվեստի վաստակավոր գործիչ