Ալբերտ Գրիգորյան «Անավարտ պատմություն» ( 2000 )

Фрунзик (Мгер) Мкртчян автор Альберт Григорян«Անավարտ պատմություն»
հեղինակ՝ Ալբերտ Գրիգորյան
«Դպիր» հրատարակչություն,
Գյումրի, 2000 թ. 40 էջ

ԱԼՐԵՐՏ ԳՐԻԳՈՐ3ԱՆԻ «ԱՆԱՎԱՐՏ ՊԱՏՄՈՒԹՅՈԻՆ » գրքում պատանեկան օրերի անմոռաց հուշերով հեղինակը պատմում է իր մեծատաղանդ հայրենակցի ՄՀԵՐ ՄԿՐՏՉՅԱՆԻ առաջին բեմելի մասին: Իսկ այն գյուղացի Համբոյի դերն էր «Գիքորը» ներկայացման մեջ: Ձեզ ենք ներկայացնում մի հատված այդ ուշագրավ գրքից:


ԱՆԱՎԱՐՏ ՊԱՏՄՈՒԹՅՈԻՆ

... Հանկարծ բացվեց դուռը ու ներս մտավ գյուղացի Համբոն (Մհեր Մկրտչյանը) և վրա պրծավ Գիքորին (Ալբերտ Մկրտչյանին):
- Հա՞, բալը թա՞նգ է, ղումար կխաղա՞ս, հա՞, ես քու...
Գիքորը ուզեց ծլկել, բայց Գյուղացի Համբոն այնպես պինդ Էր բռնել նրա թևը, որ չէր կարող ազատվել:
Մեզանից մի քանի նստարան այն կողմ նստած էր մի կին, որ մեծ հետաքրքրությամբ դիտում էր ներկայացումը: Նկատելով այդ պահը՝ մի քիչ հետո սթափվեց ու ճչալով բարձրացավ բեմ:
֊ Իյա՛, էս ի՞նչ կենես, այ տղա, խո դու չես խելռե: «Գիքորի» մեջ ըդպես բան չկա՛, դու ընչի՞ կծեծես իմ տղուս:
Իյա՜, ա՜յ Ֆռունզ, Համբո ես, ինչ ես, ընձի չի հետաքրքրե, խելքդ գլուխդ հավաքե ու իմ տղուս մի ծեծե, մեղք է:
Մհերը նկատելով մորը, որ բարձրացել էր բեմ, մի կերպ ուզում էր հանգստացնել նրան:
- էն կողմ գնա, մա՛, քեզի կըսեմ՝ էն կողմ գնա, էս քու լավ տղեդ գիտե՞ս, որ պատվլները ղումար կխաղա:
- Իյա, ի՞նչ, կըսես, տղա՞, էդիկ ճի՞շտ է: Հլը միադըմ ինձի նայե...
Դահլիճը միացել էր բեմին, ժողովուրդը կանգնել էր ոտքի, աղմկում էր,
Մհերի մայրը՝ Սանամը, շուռ եկավ դեպի դահլիճ ու ժողովրդին դիմեց.
- Հլը մէ հատըմ կռնա՞ք ձեր ձեները կտրե, ինչ իրարանցում է, էս ու՞րա ռեժիսորը, թող ըսե. թատրոնի մեջ ըդպես բան կա՞, որ ինքը դրել է:
- Հըլը մէ հատըմ ըսեք. էս ձեր ներկայացման մեջ ըդպես բան էլ կա՞, որ Համբոն Գիքորին ծեծե:
- Մամա, էս ներկայացման մեջ ամեն բան էլ կա,- պատասխանեց Մհեր Մկրտչյանը, - ես Գիքորին քաղաք եմ բերել դաստիարակելու, կրթելու, մարդ դարձնելու համար, հըմի ինքը ղումար խաղալով դուրս է ընկել:
Այնուհետև նա վրա է պրծնում իր եղբոր՝ Ալբերտ Մկրտչյանի վրա,- բալը թանգ է, հա՞, ղումար խաղալ ես սկսել, հա՞, հըմի քեզի... ու հարվածում է նրան:
Այս պատկերը մեծ ոգևորություն էր առաջ բերել հանդիսատեսի մոտ, ներքևից բղավում են, սուլում...
- Ֆռունզ, տուր, լավ զարկե, ըդիկ չեղավ, մի հատ էլ հասցրու:
Մայրը շուռ է գալիս դեպի հանդիսատեսը, բարձրացնում է ձեռքը, բարձր ձայնով հանդիմանում հանդիսատեսին.
- Հըլը միադմ ձեներդ կտրեք, դուք ձեզի նայեք, եկել եք թատրոն նայելու, նայեք, ընչի՞ կխանգարեք. հետո ըստեղ ընտանեական հարց է, երկու ախպեր իրար կզարկեն: Իյա՜, ըստեղ ռեժիսորը վո՞վ է, ըսպես էլ թատրոն էղնի:
Մհերը նորից բռնում է եղբոր ձեռքը և հարվածում նրա վզակոթին:
- Վա՜յ, վա՜յ, տունս քանդեցին, հըլը ըսոնց նայե, ըդպես էլ բան էղնի, ըստեղ մե գաղտնիքըմ կա, դիտմամբ դերը ըմբես են դրել, որ ախպերը ախպորը ծեծի՝ թշնամացնելու համար: Վա՜յ, Նիկոլ Բաղդասարյան, վա՜յ, քո արևը թաղեմ, որ խեղճ տղոցս ծեծվելու դեր է տվել:
Ալբերտ Մկրտչյանը երկու ձեռքերով պահել էր գլուխը, որպեսզի եղբոր ուժեղ հարվածներր զլխին թույլ դիպչեն:
Նա ամեն հարվածի ժամանակ բղավում էր.
- Աղջիկ պարոն, միրգը բերի:
- Աղջիկ պարոն, խազեինն ասում էր՝ բալը թանգա:
Այս խոսքերի վրա հանդիսատեսր ավելի էր ոգևորվում, բղավում, ծիծաղում:
Ներկայացումն այնպես էր րնթանում, կարծես հենց սցենարը այդպես էր գրված, որ բեմր միանում Էր դահլիճին, տանտիրոջ խայտառակությունր ծածկելու համար վկայում էին, թե, իրավ, բալը շատ թանկ է, էս ժամանակին ո’վ է բալ առնողը: Ծիծաղր այնքան Էր թեժացել, որ մարդիկ նույնիսկ արտասվում էին:
Մի քանի րոպե անց ամեն ինչ հանդարտվեց: Կանցնածներր նստեցին իրենց տեղերը: Դահլիճում նորից տեղավորվեց նաև Մհեր և Ալրերտ Մկրտչյանննրի Սանամ մայրր, որի կերպարր հրաշալիորեն է վերարտադրվել «Մեր մանկության տւսնգոն» ֆիլմում: Որդիներր պաշտամունքի հասնող սիրով էին նվիրված իրենց մորը: Գիքոր-Ալրերտր դեռ աչքի պոչով նայամ էր մորր, խանդաղատալից հայացք նետում նրան: Հայացքի մեջ ցոհունակություն երախտագիտություն կար:
Խաղաղվեց նաև Մհեր-Համբոն, որր շուտով մոռացավ կատարվածն ռւ նորից վարադարձավ Թումանյանի ստեղծած միջավայրը:
«Գիքոր ջան, մտիկ արա, հա՜, ձեռնաքաշություն չանես: Կարելի ա քեզ փորձելու համար փող վեր կըգցեն, մոռանաս ոչ: Թե վերցնես էլ, տար ասա.
- Խանում, էս, ի՞նչ փող ա, էստեղ վեր րնկած էր, աղա, էս բանն էստեղ գտա, թե չէ, դուն հըմի խումար կխաղաս, քեզի ո՞վ կհավատա:
- Հա՜, բալը թանկ է, հա, խաղալ ես սովորել:
Գիքորի թևը ոլորելով, մի քանի հարված հասցլնելով՝ «Գյաղացի Համբոն» դուրս տարավ Գիքորին: Մայրր նրանց հետնից ճչաց.
- Վա՜յ, քոռանամ ես, էս ի՞նչ կենեն, տունս քանդեցին:
ժողովուրդը ծիծաղում էր, ժողովրղի մեջ ես նկատեցի ծանոթ ղեմք, ղա ժողովրդական ղերասան ժան էյոյանն էր: Նա նայնպես միացել էր հանդիսատեսին և կուշտ ծիծաղում Էր բեմում ծավալված իրադրությունների վրա:
Վարագույրը անմիջապես փակվեց, և դահլիճը փոթորկվեց ուրախ տրամաղրություններից, ծափահարություններից: Այդ օրր «Գիքոր» ներկայացումը վերածվեց ուրախ իրաղարծության...

ԱԼԲԵՐՏ ԳՐԻԳՈՐՅԱՆ


1967 թվականին Տեքստիլ կոմբինատի դիրեկտոր Գառնիկ Դարբինյանի հրավերով մենք սպասում էինք անվանի դերասան Ֆրունզիկ Մկրտչյանին: Նա ուշանում էր: Մենք գիտեինք, որ նա շատ պարտաճանաչ մարդ էր: Իր ուշանալու կամ բացակայելու մասին տեղյակ կպահեր, առավել ես հրավիրված էր ճանաչված ու հարգված դիրեկտորի կողմից: Քիչ անց ես դիմավորեցի նրան: Դիմավորելուց հետո տեղեկացրեց, որ Ուջանի մոտ մեքենան խափանվել էր: Նա ինձ հարցրեց' դիրեկտորը տեղում է՞ և բարձրացանք աստիճաններով երկրորդ հարկ: Այդ ժամանակ հնչեց կոմբինատի՜ առաջին «Գուդոկը»:
Ֆրունզիկ Մկրտչյանը, լսելով շչակի ձայնը. կայծակի արագությամբ իջսւվ աստիճաններով և վազելով դուրս եկավ փողոց: Ես էլ նրա հետևից, չհասկացա. թե ինչ է եղել. վազեցի դուրս: Մուտքի աստիճաններին կանգնած. նա մեծ ուշաղրությսւմբ լսում էր շչակի ձայնը.   
- Ըսիգ իմ մանկության սիմֆոնիան է: Չգիտեմ կա ըդպես կոմպզիտորըմ. որ կըռնանա ստեղծագործէ ըդպես երաժշտություն: Ըսիգ մեր ծնված օրվանից լավ ու վատ օրերի. մեր անբաժան ընկերն է եղել:
«Բուդոկը`» էս «Բուդոկը'» լավ բդի պահենք: Ըսիգ մեր քաղաքի սիմվոլըն է: «Բուդոկ» անվանում էր քաղաքի բնակիչների մեծ մասը, և այդ «Բուդոկ» բառը Մկրտչյանը կրկնում էր մի քանի անգամ:
Ողորմի քո շիրիմին, հարգարժան Ֆրունզ, Մհեր, այսօր ոչ միայն չկա քաղաքի սիմվոլը հանդիսացող «Գուդոկը», «Բուդոկը», «Շչակը» այլև չար ձեռքերը լրիվ գետնին են հավասարացրել յոթ հազարանոց կոլեկտիվ ունեցող կոմբինատը:

Печать

Մի թանկ հուշ-պատում արտիստի կյանքից

Մհեր Մկրտչյան«Պատումը նվիրված է ականավոր դե­րասան, ԽՍՀՄ, ՀԽՍՀ, ՎԽՍՀ ժոդովրդական արտիստ, Դաղստանի ԻԽՍՀ վաստակավոր արտիստ, ԽՍՀՄ եւ ՀԽՍՀ պետական մրցանակների դափնեկիր Մհեր Մկրտչյանի հիշատակին՝ ծննդյան 70-ամյակի առթիվ»: Այս ընծայակա­նով է բացվում Գյումրու արտադպրոցական կենտրոնի տնօրեն Ալբերտ Գրիգորյսւնի «Անավարտ պատմություն» գրքույկը, որը տպագրվել է տեղի «Դպիր» հրատարակչությունում: Հե­ղինակն իր պատանեկան տարինրի վառ տպավորությամբ պատմում է հա­մաքաղաքացի մեծատաղանդ արտիստի ստեղծագործության ամենավաղ շրջա­նի, նրա առաջին բեմելի մասին... Հետպատերազմյան 40-ական թվականների Լենինականում էրг. տեքստիլ կոմբինատի բանվորական ակումբի լեփ-լեցուն դահլիճում ինքնագործ թատերախումբը «Գիքոր» էր ներկայացնում: Հանդիսատեսն ակտիվ էր, ռեպլիկներ էին բաց թողնում, միջամտում ու ուղղորդում իրենց ծանոթ, իրենց թաղե­ցի երիտասարդների խաղին: Բեմում ծավալվող հուզիչ ողբերգությունը եր­բեմն ընդմիջվումէր ներկայացմամբ չնախատեսված անակնկալ զավեշտական իրավիճակներով... Եվ անգամ այդ ամենի մեջ հանդիսատեսը նկա­տում ու գնահատում է հատկապես Համբոյի դերակատար պատանի «Ֆռունզի» նվիրված ու վերացած խաղը.
- Ըմբես կխաղա, ինչխոր Վահրամ Փափազյանն էղնի...
«Ներքին զսպվածություն եւ ան­խառն միամտություն կար կատարման մեջ, ներկայացվող կերպարը բոլոր նյարդերով զգալու կարողություն», գրում Է հեղինակը: ժամանակներն ուրիշ էին, մարդիկ «մի տեսակ պարզ ու միամիտ հայացքով էին նայում шաշխարհին, երեւույթներին: Մի տեսակ միամիտ շիտակության կար ամեն ին­չի մեջ: Կար զարմանալու թանկ հատկությունը»: Ալբերտ Գրիգորյանի դիտարկմամբ՝ հետագայում Ֆռունզիկ-Մհեր Մկրտչյանի ստեղծած բազմաթիվ բեմատիպարներում այդ միամտությունը, անկեղծ զարմանքի զգացումը պահպանվեց Հովիվ Իշխանից ու Խաչիկյանից մինչեւ մեծ արտիստի «կարապի երգը» դարձած հոգեցունց դերակատարումը իր իսկ բեմադրած եւ կարծես որպես հրաժեշտ իր ծննդա­վայր քաղաքի հանդիսատեսին եւս ներ­կայացված «Հացթուխին կինը» թատերախաղում: Գրքի վերջում բոլորովին էլ ոչ պատահաբար անդրադառնալով այս ներկայացմանը, հեղինակը մեծ նմանություն է տեսնում այստեղ եւ «Գիքորում» դերասանի կերտած կերպարների միջեւ: Այդ երկու ներկայացումների մեջ, գրում է նա, մի ամբողջ կյանք էր՝ իր անավարտ պատմություններով, իր անավարտ գգացողություններով:Ի պատիվ համաքաղաքացի մեծա­տաղանդ դերասանի՝ գրքի հրատարա­կումն ու տպագրությունը հովանավորել են «Դպիր» հրատարակչությունը եւ «Գյումրի-տպարան» ընկերությունը:
Մհեր Մկրտչյանի կերպարը դարձել է Ալբերտ Գրիգորյանի նաեւ գեղանկարչական ներշնչանքի նյութ: Նրա այդ գործերը ներկայացված էին քաղաքի գեղագիտական կենտրոնում անցած ամիս  կազմակերպված ցուցահանդեսում: 

azg-logoԳԵՂԱՄ ՄԿՐՏՉՅԱՆ
«ԱԶԳ» 9.12.2000