Оганес Папикян и Шушаник Саакян "Луйс" (Ереван, 2010)

Авторы: Оганес Папикян и Шушаник Саакян
Издательство АМАРАС, 2010
Редактор: Рубен Овсепян
Обложка: Самвел Севада

Папикян Оганнес
П 232 Свет… Мгер Мкртчян - 80 /
Оганнес Папикян, Шушаник Саакян - Мол. Авторская Типография, 2010 - 196 стр.

Знаменитого армянского актера Мгера Мкртчяна многие знают в основном по воплощенным им образам в театре, кино и телевизионных спектаклях. Своими виртуальными разговорами с Артистом и комментариями авторы впервые делают попытку представить устную речь и пройденный творческий путь Мкртчяна.

Մհեր Մկրաչյաե՝ կերպար շարունակվող

Հայաստանի Ազգային գրադարանը համալրվել է Հովհաննես Պապիկյանի և Շուշանիկ
Սահակյանի «Լույս... Մհեր Մկրւոչյան 80» գրքով, որն ունի Մհեր Մկրտչյան դերասանի կերպարի լրացման ուղղորդումը։
Սա նշանակում է, որ կերպարը շարունակվող է, քանզի դերասանի արվեստը որևէ շրջանակում չի տեղադրվում, այն գալիս է՝ բացվելու և բացահայտվելու նաև մեր օրերում։
Գրքի առաջաբանում, որի հեղինակն անվանի գրող Ռուբեն Հովսեփյանն է, ասված է. «Եվ այս գիրքը՝ իր պարունակությամբ, մատուցման կերպով և հեղինակների անթաքույց սիրով առլեցուն, օգնում է ինձ, և երևի շատերին, գոնե փոքր ինչ ճանպչել նրան և, որ ամենակարևորն է՝ նախապատրաստվել նորանոր բացահայ-տումների...»։ Սա նշանակում է, որ կերպարը շարունակվող է, քանզի դերասանի արվեստը որևէ շրջանակում չի տեղադրվում, այն գալիս է՝ բացվելու և բացահայտվելու նաև մեր օրերում։
Այո, գրքի «մատուցման կերպն» ուրիշ է։ Սկզբից մինչև վերջ Մհեր Մկրտչյանը ներկա է՝ իր «մենախոսություն»–խոստովանություններով, արվեստի վերաբերյալ սեփական խոսքով, ինքնակենսագրական բացահայտումներով, որոնք դառնում են նրա կերպարի նորովի արժևորման հենակետերը։ Հեղինակների և հերոսի խոսքի, պատումի զուգահեռ ընթացքը հնարավո-րություն է տալիս կերպավորման միջոցները բազմադարձել (պատումը ստանում է բազմաձայն ական հնչողություն), ինչը դիմանկարի պատումային տարբերակը վերափոխում է կերպարայինի։ Ղիմանկար– ամբողջական կերպար՝ էսքիզներով, ահա գրքի ներքին շարժման ընթացքը, որի ավարտը... դերասան Մհեր Մկրտպչյանի արվեստի ու անձի հայտնաբերման նոր փնտրտուքի հրամայականն է։ Հեղինակները սկսել են, նրանք նոր անելիքներ ունեն, քանզի Մեծ դերասանի բեմը ժամանակի հեռվից ավելի ու ավելի տեսանելի է դառնում, ինչի վկայությունը Հովհաննես Պապիկյան ի և Շուշանիկ Սահակյանի այս գեղեցիկ գիրքն է՝ սիրված դերասանի կյանքի ու արվեստի խորագիտությամբ։
Մհեր Մկրտչյանի անընդհատ վկայվող բանավոր խոսքը գրքում դերասանի ինքնակերպավորման միջոց է դառնում և այդպիսի ն էլ կա, որին զուգընթաց ծավալվում է հեղինակների մեկնաբանությունը, մինչև վերջ պահպանելով կերպավորման երկաստիճանականությունը։ Երկհայացք քննություն, անցյալն ու ներկան հանդիպում են գրքում՝ դերասանի կայացած ու շարունակվող կերպարի մեջ։ ժամանակը ուղղություն և դեմք է ստանում այդ կեր-պարի, նրա ապրած դրամատիզմի, նրա կերտած մեծարվեստ դերերի շնորհիվ։ Հովհաննես Պապիկյանն ու Շուշանիկ Սահակյանը դերասանի գործունեության հանդեպ մեծ սիրով լեցուն այս գրքով հետ են քաշել նրա բեմական կյանքի վարագույրը։ Մհեր Մկրտչյանը ներկայանում է որպես նույն Մհեր Մկրտչյանը, մինչդեռ լեգենդը արդեն նրան «շրջափակել» է ու թույլ չի տալիս բեմից ու կադրից դուրս երևալ։ Այս գիրքը ընդլայնում է դերասանի գործունեության և ապրած կյանքի մա-տուցման ներկայիս հնարավորությունները, փորձելով լեգենդից հետ բերել կյանքի այն գծերը, որոնք հնարավորություն են տալիս ժամանակների հեռվից մերձենալ Մհեր-մարդ-դերասանի կենդանի բնավորությանը։ «Ես իսկապես չունեմ թշնամի... Առաջինը ես եմ զիջում...», «Ես եղել եմ ազատ, շատ ազատ եմ եղել»։
Այս գիրքը, պետք է ընդունենք, Մհեր Մկրտչյանի վարքագրությունն է, որն, ավադ, և վկ օդաբանություն է միաժամանակ։ Անմիջական դիմումը Մհեր Մկրտչյան դերասանին ու մարդուն, հեռակա երկխոսության այս հնարանքը, հուզականից զատ, խոսքը հագեցնում է խլճի ու մաքրության ռիթմերով։ «Գուցե բարին դա էր, որ մանր-մունր ձախողումներով բախեցիր արվեստի այդ երկու դժվարանց դռները, որոնցից մեկը թատերական, մյուսը կինոյի աշխարհ էր բացելու քո առաջ»։
Գիրքը սկսվում է հենց այսպես, խղճի մաքրության ճանապարհը բռնած՝ գնալ մինչև վերջ, և դերասանին ցուցադրել խղճի ու մաքրության դերակատարության երկարուձիգ ընթացքում։
Գրքի հեղինակները լսում են տարբեր տարիների, տարբեր առիթներով արված Մ. Մկրտչյան ի ձայնագրությունները և գրանցում հայտնաբերում, ներկայացնում փառահեղ Արտիստին, նրա բեմական «ես»–ի կողքին՝ մտածող, խորհող արվեստագետին։ Գրքի գլխավոր արժանիքներից մեկն արտիստի մտածումների, նրա ազնիվ տագնապների բացահայտումներն են, Մկրտչյանի խոսքով՝ Մկրտչյանին կերպավորելը։ Անկեղծ ասած, Մ.Մկրտչյանը, խոսելով Մարկեսի գրականության մասին, բոլորից դիպուկ է այն բնորոշում. «... ոնց որ ամբողջ 20-րդ դարի վեպը գրած լինի։ Մեծ Արտիստը համոզված էր, որ կբացառվեր մագաղաթին ոչ բարձր ստեղծագործություն հանձնելու իրավունքը, «պիտի գրեիր, որ մագաղաթը ափսոս չլիներ», իսկ այժմ՝ «թուղթը՝ շատ, տպում են, տպում են, տպում են»։ Մ.Մկրտչյանը, ուրեմն, գրականությունից պահանջում է մագաղաթի քննությունը բռնող որակ։
Մ․Մկրտչյանը խոստովանում է, որ ինքը միշտ զգում է «շատ ինտելիգենտ» «էն մարդու» ներկայությունը, որը, որպես արվեստասեր, ոչ մի զիջումների չի գնում, միշտ պատրաստ է բեմում ճիշտ արվեստ տեսնելու և փոքր-ինչ վրիպումի համար արվեստագետին ամենամեծ հանդիմանությունն ասելու։ «Էն մարդը» Մհեր Մկրտչյանի երկրորդ ես-ն է. ինքն իրեն այդչափ խիստ է հսկում։ Գեր ասանն անխոս երդում է տվել Արվեստին («իմ հորը»՝ կասեր Չարենցը)։