Լուսանկար-տարեգրություն

Фрунзе Довлатян, Зулум Григорян, Хорен Абрамян и Фрунзик МкртчянԼուսանկարվել է պատահական, 1968 թվականին, Էջմիածնի Մայր տաճարի բակում :
Ձախից Ֆրունզե Դովլաթյանն է, գեղանկարիչ Զուլում Գրիգորյանը,, Խորեն Աբրահամյանը և Ֆրուզիկ (Մհեր) Մկրտչյանը:

Մենք մտերիմ ընկերներ էինք,- պատմում է Զուլումը,- և գրեթե ամեն շաբաթ հանդիպում էինք իմ արվեստանոցում: Հերթական հանդիպման ժամանակ մեկ էլ Խորենն ասաց.
- Այ, Զուլում, Ֆրունզիկը (խոսքը Մհեր Մկրտչյանի մասին է) անտեր տղա է, դժվար թե կնքված լինի, արի գնանք կնքենք: Դու էլ քավորը կլինես: Միայն թե խնդիրը խաչի հարցն է:
- Անմիջապես զանգահարեցի ոսկերիչ իմ լավ բարեկամին` Ժիրայր Չուլոյանին, ով, ի դեպ, Վեհափառի մոտ գտնվող մեծ խաչի ու ոսկե այբուբենի հեղինակն է: Ասաց.
- Այո, պատրաստի խաչեր ունեմ:
Երեք խաչ պատվիրեցի, ասացի.
- Վրան էլ փիրուզ քար ավելացրու, որ չար աչքից հեռու լինեն:
Կեսօրից հետո խաչերը վերցրինք ու գնացինք Ֆրունզիկ Մկրտչյանի Կոմիտաս պողոտայի վրա գտնվող տուն: Ներքևից ձայն տվեցինք, Ֆրունզիկն իջավ ու հարցական տոնով ասաց.
- Էս ու՞ր:
- Քո գործը չի, նստիր,- ասաց Ֆրունզե Դովլաթյանը:
- Զուլումը քավոր է կանգնելու, պիտի գնանք,- բացատրեց Խորենը:
Ֆրունզիկը թե`
- Բա ինչու՞ Զապորոժեցով, իմ մեքենան հանեմ:
- Տղերքը, թե`
- Չէ, էդպես են պայմանավորվել, քավորի Զապորոժեցով պիտի գնանք:
Բանն այն է, որ երեքն էլ Վոլգա ունեին, միայն իմն էր հասարակ Զապորոժեց: Ֆրունզիկը լուռ ու մունջ, մի կերպ տեղավորվեց, ու շարժվեցինք:
Հասանք ավտոկայանի մոտ, ճանապարհի անմիջապես կողքը մի խորտկարան կար, «находу» էին ասում, Ֆրունզիկ Մկրտչյանն ասաց.
- Զուլում, կանգնի:
Կանգնեցի, իջավ: Տղերքը, թե`
- Էս ու՞ր:
Ասաց.
- Գալիս եմ, գործ ունեմ:
Մի քիչ անց վերադարձավ ու իրեն հատուկ տոնով ասաց.
- Դե հիմա ուր ուզում եք, գնանք:
Հասանք Էջմիածին: Արդեն երեկո էր: Ասացի.
- Դուք նստեք, ես գնամ, խոսեմ ու գամ:
Եկեղեցին արդեն ,,փակվելու,, վրա էր, արարողակարգերն ավարտվել էին, ժողովուրդը արդեն ետ էր գնում: Մեկ էլ Տեր հորը տեսա, խնդրեցի, ասաց.
- Օրհնության ջուրն արդեն տարել են, չեմ կարող:
Շատ խնդրեցի, ասացի երեխաներով շատ հեռվից եմ եկել, ես ամեն բան կանեմ: Ասաց.
- Դե լավ, գնա, երեխաներին բեր:
Գնացի, ասացի.
- Իջե´ք:
Դե ինքներդ պատկերացրեք. փոքր Զապորոժեցից դուրս են գալիս հաղթանդամ Խորեն Աբրահամյանը, Ֆրունզիկ Մկրտչյանն ու Ֆրունզե Դովլաթյանը: Հետ գնացող ժողովուրդն ապշահար մեզ է նայում: Ավելին` ինչքան մեքենա կար, որ պիտի շարժվեին, չշարժվեցին: Ժողովուրդն հետևներիցս գալիս է: Ներս ենք մտնում: Տեր հայրը նայում է չորս կողմը և զարմացած հարցնում.
- Իսկ երեխաներն ու՞ր են:
Ցույց տալով ներս մտնող Ֆրուզե Դովլաթյանին, Խորիկին ու Ֆրունզիկին` ասում եմ`
- Սրա´նք են:
Տեր հայրը մի պահ քար կտրեց, ասաց.
- Ո՞նց թե` սրանք են:
- Այո, այո,- ասացի,- իրենց պիտի կնքես:
- Աստված վկա` չափազանց երջանիկ եմ, որ այսպիսի մարդկանց պիտի կնքեմ,- ասաց Տեր հայրն ու սկսեց կնունքի արարողությունը:
Այդ ընթացքում եկեղեցին լցվեց մեծ ու փոքրով: Ժողովուրդը շրջապատել էր մեզ: Արարողության ավարտի վերջում Տեր հայրն ասաց.
- Համբուրեք քավորի ձեռքը:
Ֆրունզե Դովլաթյանը ակնածանքով համբուրեց ձեռքս, Ֆրունզիկը մի թեթև հայացք գցեց Դովլաթյանի երեսին, ինքն էլ համբուրեց ձեռքս: Հիմա Խորենը չի համբուրում, ասում է.
- Դուրս գնանք, կհամբուրեմ, էլի՜:
Ես ասում եմ.
- Համբուրի, համբուրի´, կարգ է:
Խորենն էլի չի համբուրում: Տեր հայրը զարմանքից քար է կտրել, հավանաբար մտածում էր, թե էս ով է, որ Խորենի հետ էդպես է խոսում: Իհարկե, ձեռքս քաշեցի: Գրպանիցս չորս հատ 25 ռուբլիանոց հանեցի (այն ժամանակ մեծ գումար էր) մեկն ինձ պահեցի, երեքը մեկնեցի Տեր հորը, չվերցրեց, ասաց.
- Ես երջանիկ մարդ եմ, որ այսպիսի մարդկանց եմ կնքել:
Խորենը ձեռքիցս ոչ թե երեքը, այլ չորս հատն էլ վերցրեց ու Տեր հորը խնդրեց ու նաև համոզեց, որ պիտի վերցնի: Արդեն չվերցնելն անհնարին էր: Ես առանց փող մնացի…
Վերջում Տեր հայրն ասաց, որ առավոտյան կլվացվենք ու մյուռոնաջուրը լվացարանի ջրին կամ ուրիշ տեղ չթափենք, միայն պատի տակ, որպեսզի ջուրը ոտատակ չընկնի:
Առավոտյան գնացի Խորենի տուն, ասացի, ճշտեմ, թե ջուրը ոնց է թափել: Խորենն ասաց.
- Քավոր ջան, ինչպես կարգն էր` միայն պատի տակ:
Խորենին ասացի`
- Գնանք Դովլաթյանի տուն, տեսնենք` նա ինչ է արել:
Գնացինք: Դովլաթյանն ասաց.
- Հա, քավոր ջան, ինչպես Տեր հայրն է ասել, այնպես էլ արել եմ:
Երեքով գնացինք Ֆրունզիկի մոտ, ասացին, որ երեկվանից դեռ տուն չի եկել: Մի որոշ ժամանակ անց նորից գնացինք, ասացին`
- Մի քիչ առաջ է եկել, քնած է:
Քավորի իրավունքով պահանջեցի, որ արթնացնեն: Քնաթաթախ ու ժպտալով եկավ, հարցրինք, թե որտեղ է մյուռոնաջուրը թափել, ասաց`
- Չեմ հիշում:
- Ո՞նց թե` չես հիշում:
Մեղավոր – մեղավոր ասաց.
- Խմած եմ եղել, չեմ հիշում, քավոր ջան:
Այդպես ես դարձա իմ մտերիմ ընկերների` երեք մեծ մարդկանց քավորը:

Ռոբերտ Մաթոսյան
,, +ԿԻՆՈ,, թիվ 13-14, 2012 թ.
Առաջին անգամ տպագրվել է ,, ՖԻԼՄ,, թերթում :

Печать

Фото - хроника

Слева направо: режиссер Фрунзе Довлатян, художник Зулум Григорян, Хорен Абрамян и Фрунзик (Мгер) Мкртчян.

- Мы были близкими друзьями, - рассказывает Зулум, - почти каждую неделю встречались в моей мастерской. Во время очередной встречи Хорен сказал:
- Послушай, Зулум, Фрунзик (речь о Мгере Мкртчяне) - сирота, вряд ли он крещен, давай его окрестим. Ты будешь крестным. Остается решить вопрос крестика.
- Я тут же позвонил своему хорошему другу, ювелиру Жирайру Чулояну, который, кстати, является автором большого креста и золотой азбуки, которые находятся у Его Святейшества.
Он сказал:
- Да, у меня есть готовые крестики.
Я заказал три крестика и сказал:
- Добавь к нему бирюзу, чтобы не сглазили.
Во второй половине дня мы взяли крестики и поехали к дому Фрунзика Мкртчяна на проспекте Комитаса. Мы позвали его со двора, Фрунзик спустился и спросил.
- Куда это вы собрались?
- Не твое дело, садись, - сказал Фрунзе Довлатян.
- Зулум будет крестным, нам нужно ехать, — объяснил Хорен. Фрунзик же:
- А почему на “Запорожце” ? Поедем на моем автомобиле.
Ребята в ответ:
- Нет, мы договорились, что поедем на “Запорожце” крестного. Дело в том, что у всех троих была "Волга", только у меня был простой “Запорожец”. Фрунзик молча, кое-как уселся и мы поехали. Приехали к автовокзалу, прямо у дороги была закусочная, называемая в народе «находу». Фрунзик Мкртчян сказал։
- Зулум, останови. Я остановил машину, он вышел. Ребята спросили:
- Куда это ты ? Он сказал:
- Сейчас вернусь, дело у меня. Через некоторое время он вернулся и сказал с присущей только ему интонацией.
- А теперь подем, куда хотите. Доехали до Эчмиадзина. Уже был вечер. Я сказал:
- Вы посидите, я пойду, договорюсь и приду. Церковь уже вот-вот должна была закрыться, обряды закончились, народ уже расходился. Тут я встретил священника, попросил, он сказал:
- Воду для благословения уже унесли, не могу. Я очень попросил, сказал, что приехала издалека с детьми, обещал все сделать. Он сказал:
- Ну иди, приведи детей. Я пошел, сказал.
- Выходите. Ну представьте сами, из маленького «Запорожца» выходят Хорен Абрамян, Фрунзик Мкртчян и Фрунзе Довлатян. Выходящие из церкви люди смотрят на нас с изумлением. Более того, все автомобили, которые должны были отъехать, остались стоять. Народ пошел за нами. Заходим. Священник смотрит по сторонам и удивленно спрашивает
- А где дети?
Показывая на входящих Фрузе Довлатяна, Хорика и Фрунзика, говорю:
- Вот они. Священник на мгновение застыл и сказал:
- Как это они?
- Да, да, - сказал я, - ты их должен окрестить.
- Бог свидетель, я очень счастлив, что должен окрестить таких людей, - сказал священник и начал церемонию. Тем временем церковь заполнилась старом и младом. Народ окружил нас. В конце церемонии священник сказал:
- Поцелуйте руку крестного.
Фрунзе Довлатян с благоговением поцеловал мне руку, Фрунзик вскользь взглянул на Довлатяна и поцеловал мне руку.
А Хорен не целует, говорит:
- Выйдем, поцелую!
Я говорю:
- Целуй, целуй, так положено
Хорен опять не целует. Священник застыл от удивления, наверное, думал, кто это такой, что так разговаривает с Хореном. Конечно, я убрал руку. Я достал из кармана четыре 25-рублевых купюры (деньги по тем временам были большие), одну оставил себе, три протянул священнику, он не взял, сказал:
- Я счастливый человек, что окрестил таких людей.
Хорен взял из моих рук не три, а четыре купюры, стал просить и убеждать взять их. Не брать уже было неудобно. Я остался без денег… В конце священник сказал, что утром нужно умыться и не выливать воду с миро в раковину или куда-либо еще, только под стенку, чтобы вода не попадала на ноги. Утром я пошел к Хорену домой, чтобы уточнить, куда он вылил воду.
Хорен сказал:
- Дорогой крестный, как положено, только под стену. Я сказал Хорену:
- Пойдемте к Довлатяну, посмотрим, что он сделал.
Пошли. Довлатян сказал:
- Да, дорогой крестный, как священник сказал, так я и сделал.
Мы втроем пошли к Фрунзику, нам сказали, что он со вчерашнего дня не приходил домой. Через какое-то время снова пошли, сказали
- Он недавно пришел, спит.
На правах крестного я потребовал, чтобы разбудили. Он пришел сонный и улыбающийся, мы спросили, куда он вылил воду, он сказал:
- Не помню:
- Как это не помнишь?
Он виновато ответил:
- Пьяный был, не помню, дорогой крестный.
Так я стал крестным своих близких друзей, трех замечательных людей.

Роберт Матосян “+КИНО”,
номера 13-14, 2012 г.
Впервые опубликовано в газете ”ФИЛЬМ”.
перевод Карине Мкртчян (Гюмри)