Хорен Абрамян о Фрунзике Мкртчяне

Хорен Абрамян* * * 
Фрунзик желал смерти, он рвался к ней, он мечтал о ней, жестоко гася в себе жизненные инстинкты. Его не время погубило и не пристрастие к вину и табаку… 
Нет, он сознательно шёл к своей погибели, не имея сил пережить болезнь сына и жены — огромное семейное горе.

* * *
Актёр от начала до конца. Мы, коллеги, стояли за кулисами, смотрели и ждали, что нового он сегодня сделает в роли. Мы знали: он обязательно будет импровизировать, и это была гениальная импровизация. Поразительно, какая у него была находчивость. Он мог рассмешить целый зал. Я помню его спектакли, которые начинались гомерическим хохотом в зрительном зале, и этот хохот продолжался все представление. Вообще Фрунзик был удивительным человеком — день начинал с песни и был счастлив. С другой стороны, в нем всегда жило ощущение какой-то трагичности…
* * *
Человек приходит в этот мир с охапкой хвороста и его задача — сжечь её до конца, чтобы она не превратилась в тлен. К сожалению, Фрунзик не смог все это сжечь, а там было очень много огня. Потеряли мы очень много тепла Фрунзика.
* * *
День спустя после церемонии крещения Фрунзик исчез. Дома не появлялся, был неизвестно где.
Наконец на третий день звонит жена:
- Он пришел, пьяный и совершенно измученный.
Мы поспешили к нему. Зулум на правах крёстного отца стал у него над головой и начал читать наставления:
-Как тебе не стыдно, разве такое поведение достойно истинного христианина!
Здесь Фрунзик посмотрел на нас невинным взглядом и говорит...
-Что, что я сделал! Я внимательно слушал священника и насколько я помню он ничего не говорил насчёт выпивки.
* * *
Фрунзик мог с криками и воплями остановить и поздний трамвай. Забравшись на крышу, он изображал Ленина на броневике…
- Как истинно кавказский мужчина, он был гурманом ?
- Вы не поверите, застолье Фрунзик вел так, что заслушаешься, а вот к изысканной еде был очень равнодушен, ему достаточно было кусочка колбасы или сыра с зеленью.
- Друзья отмечали, что Фрунзик никогда не обращал особого внимания на свою одежду.
- Последние годы он одевался очень хорошо. Его московский друг, фотохудожник Георгий Тер–Ованесов, помог сшить Фрунзику парадный костюм с жилеткой из синей английской ткани. В нем Фрунзик, кстати, снялся в фильме "Мужчины" у Эдмонта Кеосаяна.
* * *
- Я очень удивился, когда Фрунзик создал свой театр. Для себя он никогда ничего не выбивал. Но в этой своей идее был удивительно последовательным.
* * * 
Նրա կարողությունների ներկապանակը, շնհորքի ամպլիտուդան շատ մեծ էր` ամենազավեշտականներից մինչև ամենաողբերգականը: Երբեք հենց այնպես բեմ դուրս չէր գալիս: Կյանքի առաջին շրջանում նա տարիներով ոչինչ չխաղաց: Ոչ թե այն բանի համար, որ չէր ուզում, կամ ծուլանում էր, այլ հարմար բան չէր գտնում: Եվ վերջում իր թատրոնում բեմադրեց «Հացթուխի կինը», որն էլ եղավ նրա կարապի երգը:

- Когда Фрунзик появился в нашем ереванском театре, я спросил его: "Ты что заканчивал?", он, не моргнув глазом, ответил: "Музыкальный техникум по классу виолончели, - рассказывает Хорен Абраамян. - Когда я у наших оркестрантов попросил инструмент и попросил Фрунзика что-нибудь сыграть, он, отчаянно жестикулируя, закричал: "Зачем я буду играть, у меня есть бумага, что я учился…" Тогда мы вместе долго смеялись, и я стал звать Фрунзика Виолончелистом.
Мы постоянно друг друга разыгрывали. Во время съемок мы старались уйти подальше друг от друга, иначе серьезно работать не удавалось. Даже на похоронах мы заранее договаривались, кто где будет стоять… Удержаться от подколок ни один из нас не мог.
«С творческих капустников, которые в театре нередко затягивались до утра, мы выходили на улицу и вытворяли такое.
Помню, хорошо выпившие, мы выкатились однажды в 5 утра на центральную площадь, где стоял огромный памятник Ленину и трибуна, и устроили свой парад. Там всегда находился дежурный милиционер, но Фрунзика это не смущало, отказать ему было невозможно. 
Он залезал на трибуну и начинал распределять всем роли. Один из нас был Генеральным секретарем, другой министром иностранных дел, третий членом Политбюро. Фрунзик чаще всего изображал народ. На наши лозунги с трибуны он из толпы выкрикивал всякие ругательства.
Когда милиционер хватал его за шкирку, он возмущенно кричал на всю площадь: Это кричал не я, кто-то из демонстрантов. Мог Фрунзик с криками и воплями остановить и поздний трамвай. Забравшись на крышу, он изображал Ленина на броневике…» По своей сути он до самых последних лет оставался большим ребенком.

Хорен Абрамян
Народный артист СССР


Free Joomla Lightbox Gallery

Печать

Խորեն ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ, ԽՍՀՄ Ժողովրդական արտիստ

Խորեն ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆԵրբ Ֆրունզիկը հայտնվեց երևանյան թատրոնում՝ ես նրան հարցրի. «Դու ի՞նչ ես ավարտել»: Նա աոանց աչքը թարթելու պատասխանեց. «Երաժշտական տեխնիկումի թավջութակի ֆակուլտետը»: Երբ ես մեր նվագախմբի երաժիշտներից թավջաթակ վերցրի և Ֆրանզիկին խնդրեցի ինչ-որ բան նվագել՝ նա ձենքերը հուսահատորեն թափահարեց ու գոռաց. «Ինչու պետք է նվագեմ, ես թուղթ ունեմ, որ սովորել եմ»: Երկուսս էլ երկար ծիծաղեցինք, ե ես սկսեցի Ֆրանզիկին թավջութակահար անվանել: Մենք անընդհատ իրար ծաղրում էինք: Նկւսրահանամների ժամանակ վարձում էինք իրարից հեռու մնալ, թե չէ լուրջ աշխատել չէր լինում: Նույնիսկ թաղումներին նախապես պայմանավորվում էինք, թե ով որտեղ պետք է կանգնի: Չէինք կարողանամ մեզ զսպել: Ստեղծագործական հավաքույթներին, որոնք թատրոնում հաճախ էին մինչև առավոտ ձգվում, մենք փողոց էինք դուրս գալիս և այնպիսի բաներ անում... Հիշում եմ՝ լավ խմելուց հե­տո մի անգամ առավոտվա ժամը 5-ին գնացինք կենտրոնական հրա­պարակ, որտեղ Լենինի հսկայական արձանն ու տրիբունան էին ու շքերթ կազմակերպեցինք: Այնտեղ միշտ հերթապահ ոստիկան կար, բայց Ֆրանզիկին դա չէր անհանզստացնում, նրան հնարավոր չէր մերժել: Նա բարձրացավ բեմ և սկսեց դերեր բաժանել: Մեկը գլխավոր քարտու­ղարն էր, մյուսը՝ արտաքին գործերի նախարարը, երրորդը՝ քաղբյուրոյի անդամ: Ֆրունզիկը սովորաբար ժողովրդի դերն էր կատարում: Մեր կոչերին ի պատասխան՝ նա իբրև թե ժողովրդի կողմից տարբեր հայհո­յանքներ էր գոռում: Երբ ոստիկանն օձիքից բռնում էր՝ նա ամբողջ հրա­պարակով մեկ վրդովված գոռում էր. «Դա ես չէի գոռում, այլ ցուցարարներից մեկը»: Ֆրունզիկը կարող էր գոռոցներով ու բացականչություններով նույնիսկ տրամվայը կանգնեցնել: Կտուրին կանգնելով՝ նա բրոնևիկի վրա կանգնած Լենինի ձևերն էր անում:

logo-sobesednik-armeniiԽորեն
ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ,
ԽՍՀՄ Ժողովրդական արտիստ
«Հայաստանի Զրուցակից»
09.07.2010

Ո՞ւմ ոտքն է

Венера Милосская1988-ին թե 1989-ին էր, հիմա լավ չեմ հիշում:
Մի օր, Մհեր Մկրտչյանը կնոջ՝ Թամար Հովհաննիսյանի հետ եկավ մեծ քրոջ՝ Կլարայի տուն: Կլարան մեր հարեւանուհին էր, մորս ընկերուհին: Այդ օրը Կլարայի աղջկա՝ Գայանեի նշանադրության օրն էր եւ, բնականաբար, մենք էլ էինք հրավիրված:
Մի խոսքով, քեռին եկել էր մասնակցելու Գայանեի նշանադրության խնջույքին:
Մի քիչ կերանք-խմեցինք ու Մհեր Մկրտչյանը, որ այդ ժամանակ ահավոր նիհարել էր՝ հոգնեց ու գնաց կողքի սենյակը: Ես էլ նրա հետեւից գնացի, որ մի քիչ զրուցեմ հետը:
Իրոք, իսկական երեխա, ինչ հարց տալիս էի, անկեղծորեն ու ոգեւորված պատասխանում էր: 
Թատրոնից, դեսից-դենից խոսեցինք ու հասանք Խորիկին /Խորեն Աբրահամյանին/:
Ուզում էի իմանալ, թե մեծություններն իրար ինչպես են գնահատում:
Այն, ինչ պատմեց Արտիստը, մինչեւ հիմա հիշում ու ծիծաղում եմ.
- Գիտե՞ս, Խորիկը ինստիտուտում սեսիոն քննությունը ոնց է հանձնել: 
Ուրեմն՝ մտել է կերպարվեստի պատմության քննությանը, տոմսը քաշել է, նստել մի քիչ մտածել է ու դասախոսը՝ Վահան Հարությունյանը կանչել է: 
Ցույց է տվել Միլոսյան Վեներայի լուսանկարները, բայց միայն ոտքի հատվածը ու հարցրել է՝ ,,Ո՞ւմ ոտքն է,,:
Դե, Խորիկն էլ ո՞րտեղից իմանար, եսիմ ո՞ւմ ոտքն է, հազար տեսակ այդպիսի ոտքեր կան քանդակված: Բայց դասախոսը անընդատ ստիպել է, որ հիշի ու պատասխանի ու շարունակ կրկնել է՝ ,,Ո՞ւմ ոտքն է,,:
Խորիկն այդպես էլ չի իմացել: Դե, մի երեք մի կերպ ստացել ու դուրս է եկել կաբինետից: Բայց կաբինետի դուռը փակելուց հետո նորից դուռը բացել է, ինքը մարմնով մնացել է դրսում, միայն ոտքն է ցույց տվել ու բարձր հարցրել է՝  
,,- Ո՞ւմ ոտքն է,,: 
Միասին ծիծաղից ուշաթափվեցինք ու Արտիստը խոսքն ավարտեց.
- Հզո՜ր տաղանդի տեր է, Խորիկը...հզո՜ր...

Կիմա Եղիազարյան

Խորեն Աբրահամյան. Մենախոսություն.

Խորեն ԱբրահամյանՄի օրենք կա, որ չպետք է խախտել` ճշմարտությունը. եթե ճիշտ չէ, ոչինչ չի օգնի, չի փրկի: Չկա ավելի պիղծ բան, քան ճշմարտանման սուտը: Իսկ ճշմարտանման սուտը էսօր շատ է: Բացարձակ ճշմարտությունն այն կլինի, երբ արվեստը ծառայի ու բացահայտի ճիշտը: Ժողովուրդը մի դաժան խոսք ունի` դերասանություն մի արա: Խոսքը վատ դերասանության մասին է, լավի մասին չեն ասում` դերասանություն: Իսկ լավը, վստահ եմ, կգա, որովհետեւ առանց մեծ թատրոնի կյանք գոյություն չունի: Խորապես ներողություն խնդրելով` մի խոստովանություն անեմ. միայն մի տեղ կա` որ սպանեն, սուտ չեմ անի` թատրոնն է: Թատրոնն ամեն ինչ է` մեկ դաժան ու սոսկալի, մեկ` տոն: Ես հաջողություններ ունեցել եմ, անհաջողություններ` ինչքան ասես, բայց երբեք թատրոնը ինձ չի թողել:
Հայերի մեջ ընդունված սովորություն կար` վարպետի ձեռքը համբուրում էին, եւ վարպետը կարող էր լինել կոշկակար, պատշար, իր գործը լավ իմացող մարդ: Թատրոնում երբ ասում էին` վարպետ, պարզ է, որ խոսքը Փափազյանի մասին է: Նույնիսկ Հրաչյա Ներսիսյանը, Վաղարշյանը, Ջանիբեկյանը, Ավետ Ավետիսյանը վարպետ չէին: Եվ ինքը չէր ասել` ինձ կասեք վարպետ: Նա իսկապես վարպետ էր:
Ֆրունզիկը նոր էր եկել թատրոն: Մենք միանգամից ընկերացանք: Ես, Սոսը եւ Ֆրունզը իրար կատակով ասում էինք` վարպետ: Փափազյանն անցնում էր միջանցքով: Էդ ժամանակ նա վաթսունն անց էր: Փափազի միջանցքով անցնելն արդեն ներկայացում էր... Էդքան սիրուն մարդ չեմ տեսել: Ես տարիներով նայել եմ նրա ձեռքերին: Այնպես ստացվեց, որ միջանցքում դեմ-դիմաց դուրս եկանք: Ասացի` բարեւ, վարպետ, պատասխանեց` բարեւ, մանչս, ու ուսս թփթփացրեց` ինչպես կանեին երեւի ձի առնելիս... Նա սիրում էր, որ ես պինդ եմ: Ամերիկյան կինոդերասաններն առանց սպորտի գոյություն չունեն: Իսկ թատրոնում, հատկապես հայ թատրոնում, մի տեսակ կար` բերանով խաղացող դերասաններ: Այնինչ, ինչպես Ստանիսլավսկին է ասում` «Խոսքը գործողություն է»: Եթե դերը պլաստիկ լուծում չունեցավ, դեր չէ: Միջանցքի դուռը բացվեց, Ֆրունզիկը ներս մտավ... Ֆրունզիկը էնպիսի շնորհք ուներ, որ միանգամից երկու ներկայացում էր խաղում: Հենց կուլիսներում աշխատողները հավաքվեցին, ուրեմն տեսարանը լավն է, որ նայում են: Ֆրունզիկը հանդիսատեսի համար ուրիշ բան էր խաղում, նրանց համար` առանձին: Դա ընդհանրապես անհնարին է, բայց նա անում էր... Մի խոսքով, Ֆրունզիկը ներս մտավ ու ասաց` վարպետ, Փափազը, թե.
- Ասա, ի՞նչ է...
- Քեզ հետ չեմ, Խորիկի հետ եմ...
Պետք էր տեսնել Փափազի դեմքը: Ի պատիվ նրա` ասեմ, որ գնահատեց հումորը, ծիծաղեց:
Հիմա բոլորը վարպետ են: Մեր մասնագիտությունը հեշտացել է, կամ հեշտացրել են: Դա ահավոր ծանր մասնագիտություն է: Շեքսպիրի ցանկացած գործ խաղալու համար ֆիզիկական մեծ ուժ է պահանջվում:
Սեռը ցեղը շարունակելու աստվածային, հավերժական բնազդն է: Իմ մտքով էսպիսի բան է անցնում, որ ինչքան շրջազգեստները կարճանում են, էդքան պատերազմի վտանգը մոտենում է: Ինչքան մերկ են կանայք, էդքան անհետաքրքիր են: Ես ժամանակակից մարդ եմ, մի բան էլ ավել, եւ մտքովս չի անցնում առաջարկել, թե` եկեք փաթաթվենք շորերի մեջ` ինչպես Պարսկաստանում, միայն աչքերը բաց լինեն: Անգլիայում (ես ընդհանրապես Անգլիան շատ եմ սիրում` Շեքսպիրի, թատրոնի հետ կապված) այսպիսի փորձ էին արել. մի բանուկ խաչմերուկում կանգնեցրել էին կարճ հագնված գեղեցիկ աղջիկների: Արդյունքում` վթարների թիվը եռապատկվել էր: Վերջերս մեքենայում ռադիոն էի միացրել, ինչ-որ բժշկական կազմակերպության ծառայություններն են թվարկում, որ կարող են բուժել մի շարք հիվանդություններ, ինչպես նաեւ` աղջիկների ամոթխածությունը... Ի սեր Աստծո, էդ մի բուժեք եւ էդքան մի խոսեք սեռի ու սեքսի մասին, հանգիստ թողեք մարդկանց, թե չէ տպավորություն է ստեղծվում, թե մեր պապերն ու նրանց պապերը չգիտեին, թե ինչպես են երեխաներն առաջանում: Բա ո՞նց էին տասներկու երեխա ունենում: Հիմա սովորեցնում են, սովորեցնում... Թե ինչ են սովորեցնում, չեմ հասկանում, բայց ընտանիքներում երեխաների թիվը երկուսից չի անցնում... Որտեղից որտեղ հասա...
Հորաքույր ունեի, լավ կին էր, ասում էր. «Խորիկ ջան, շնորհքով շարժվիր»: Փողոցում, մեքենա քշելիս Էնքան առիթ է լինում, որ ուզում եմ ասել. «Տղա ջան, շնորհքով շարժվիր: Օրինակ, ինչո՞ւ ես էդպես խոսում, վարվում, շարժվում, բարեւում, քայլում»: Վերադառնալով թատրոնին` ասեմ, որ ամբողջ հարցը շնորհքի մեջ է: Շատ խոսում են ֆիլմի նկարահանման համար փող հայթայթելու մասին եւ համարյա չեն խոսում շնորհքի մասին:
Մի անգամ եկա տուն, այդ դեպքը երբեք չեմ մոռանում, մայրս արդեն չէր քայլում, պառկած էր: Գրքերը կողքը շարած, միշտ պիտի գրեր: Մի բան էր ասում, հետո էդ նույնը պիտի գրեր, նամակի ձեւով ուղարկեր: Ասում էի` մա, ասել էիր... Սիրում էր գրել: Եկա տուն, տանը մարդիկ կային: Շատ կամաց, քթի տակ ասաց. «Իմ թագավոր տղան եկավ»: Ես ցնցվեցի. ուրեմն նա ինձ էդպես է ընդունում: Բայց միշտ ուրիշ կերպ էր խոսում` խիստ... Հետաքրքիր բան է կյանքը...»:

http://www.playcast.ru/view/1266023/819f78e3181a4e9babe423f6bc6f1cda680b344dpl

Крестины знаменитостей армянской сцены

Художник Зулум решил, что их надо крестить. Эти трое – его лучшие друзья совсем отбились от рук. Талант, молодость, популярность, природная веселость – гремучая смесь. Надо бы пригасить чем-нибудь. Крестить, точно!
А еще эти вспышки внезапной грусти. Ну, ладно Довлатян Фрунзик – он режиссер, ему положено много думать. А Хорен? Он высоченный красавец, актер героических фактур и благородных пород – ему-то чего печалиться? А нет-нет, да и склонится над столом, подбородок эдак поддержит – вылитый роденовский мыслитель. Но и это объяснимо отчасти – Хорик – актер-премьер, а значит и позер немного, ему полагается. Но вот любимейший Фрунзик Мкртичян – вот он-то точно божий человек, хоть и не догадывается об этом. Радости в нем столько же, сколько и внезапного детского удивления – мир-то не прост, ох, непрост… Крестить, крестить их, сукиных детей.
Нет, что не говори, художники – люди спокойные и по большей части одинокие. А актеры – шальное семя. Художник Зулум договорился в Эчмиадзине – главной храмине всего армянства, что в воскресенье привезет своих детей, не уточнив, сколько «деткам» годков да и вообще, кто они такие. Но для начала их нужно было найти. Шел 1968 год. Весна уже плясала вовсю.
Довлятян, как приличный человек, был дома воскресным утром. Хорик – как приличный человек, праздновал премьеру спектакля накануне и теперь отсыпался. Фрунзик…
- Господи, да где он еще может быть? Думайте парни!
- Мы всех объехали, вроде…
- Да, с таким же успехом можно начать обходить родственников друзей и друзей родственников их родственников.
Весь Ереван объехали, обзвонили даже дома творчества за городом – композиторы сказали «нет», кинематографисты сказали «не было», архитекторы да художники тоже отказались. Нашли его в неожиданном месте и совершенно случайно – прямо дома, вернее в подвале под домом. Тут каморку арендовал старый плотник-кустарь – делал деревянные игрушки, раскрашивал и продавал желающим. Желающих было мало, а Фрунзик дядьку жалел – тот без ноги был после фронта. А Фрунзик и сам любил иногда найти рукам применение. Захаживал.
Оттуда из подвального окна плотника Фрунзик и увидел ноги своих друзей – топтались рядом, обсуждали что-то негромко и встревоженно.
- Вы чего тут митингуете?
Отреагировав на знакомый голос – друзья обернулись
Он держал в руках деревянную птичку и смотрел детскими глазами.
Креститься согласился с радостью, хотя лишь смутно представлял зачем это и как это – советские дети, что поделаешь.
Дальнейшей задачей Зулума было заставить этих своих «деток» втиснуться в «Запорожец» - у них то у всех уже «Волги» были, а у одного даже иностранный драндулет – все время ломался, но красивый был безбожно. «Дети» протестовали, но смирились – Зулум держал себя строго, как подобает крестному отцу:
- Я отец – моя машина. Сели! Без разговоров.
Вобщем, поехали!
День катился к вечеру. В Эчмиадзине оказались около пяти. Поп сначала отказывался, поздно уже, но потом согласился – все же дело чести, такие люди пришли – цвет народа.
Зулум смотрел на «детей» и действительно преисполнялся отцовской гордостью. Вот они стоят тут и никакой спеси, никакого высокомерия – лица сосредоточенные, иногда, кажется, смешинка вот-вот прорвется, но волнение берет вверх, и они стоят, слушают, повторяют за священником все, что должно быть повторено.
Крещеные, обновленные они вышли в светлый еще вечер. Местный фотограф, из тех, что паслись в людных местах и держали стенд «Фото на память» с напряженными лицами туристов на фоне древних стен, уговорил их сделать снимок. Выстроились в ряд – крещеные дети со свечками в руках – сейчас они их зажгут во славу всей славы мира, поставят их, не сомневаясь, что будут услышаны их первые молитвы и счастье хлынет на них потоком, и мятежные души успокоятся. А художник Зулум, как и подобает уважаемому отцу просто скрестит руки на животе – отдохнуть немного от трудов праведных. Дети, дети…
Зулум заранее приготовил денег священнику - целых 75 рулей, по двадцать пять рублей на "ребенка", но поп не брал:
- Какие деньги?! Такие люди!
Зулум ему, а тот Зулуму. Потягались так несколько раз, пока Хорен своим волевым решением не достал из Зулумова кармана сложенные бумажки и незаметно не сунул бы в карман батюшки. Ха! незаметно! Этот... с позволения сказать, ребенок не заметил, как вместе с причитающимся так сказать церкви, вытащил и заготовленные заботливым крестным и четвертак на пирушку по поводу крестин. И обнаружилось это... (Не скажу чем кончилось:))
Фотография из семейного архива Зулума Григоряна. Слева Фрунзе Довлатян, режиссер фильма "Здравствуй, это я", художник Зулум Григорян, актер Хорен Абраамян, актер Фрунзик Мкртчян. 

Ануш Варданян
Ереван, 22.01.2016
https://www.facebook.com/anush.vardanyan.9/posts/1103489623009231